אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
הרבי מסקוהל, הרמר"ז, היה החותן של הרב הזקן [=הראשון] מבעלז. הוא היה מתנגד ואיש גדול, והרבי מבעלז למד בשיעורים שלו. הרבי מבעלז היה בן חמש עשרה כשהוא התחתן. המגיד של העיירה היה אז ר' שלמה לוצקער שלא רק שהיה תלמיד של המגיד, אלא גם המשמש בקודש שלו, הסופר והמזכיר שלו.
פעם אחת, הרבי מבעלז עבר ליד הבית של ר' שלמה לוצקער ור' שלמה קרא אליו: "איש צעיר, אתה מוצא חן בעיניי, אני רוצה ללמוד איתך חסידות וקבלה" והרבי מבעלז הסכים. אולם, מאחר וחותנו, הרמ"ז היה מתנגד זה היה חייב להיות בסתר, וכך יצא שהוא היה חייב ללמוד עם ר' שלמה את השיעור שלו בחסידות בחצות הלילה. השיעור של החותן התחיל בחמש בבוקר ומכיוון שהרבי מבעלז הגיע הביתה מהשיעור של ר' שלמה בשלוש או ארבע בלילה הוא בקושי ישן, וקרה שהוא נרדם במהלך השיעור של חותנו. זה הטריד את הרמר"ז מאוד והוא התבייש מאוד בחתנו. זה הגיע לידי כך שהוא אמר לבתו שמשום שחתנו מביך אז יהיה ראוי להתגרש ממנו. אשתו של הרבי מבעלז ידעה על השיעורים שלו באמצע הלילה, אבל היא לא רצתה לספר לאביה עליהם.
זה נמשך זמן מה. הרבי מבעלז למד בלילה עם ר' שלמה לוצקער ולעיתים קרובות היה נרדם מרוב התשה בשיעורים של חותנו. זו הייתה חרפה גדול עבור הרמר"ז בפני התלמידים האחרים. לכן, הוא החל להציק לבתו בעוצמה שתתגרש מבעלה. [לאור זאת,] היא הוכרחה לספר לאביה על השיעורים של בעלה וגם סיפרה לו על גודל צדקתו ועבודת ה' שלו. מאז ואילך הרמ"ז הניח לו ואפשר לו ללכת בדרך החסידות.
י.פ.
הרבי מצאנז
The Rabbi of Sokol, the Ramraz, was the elder Belzer Rebbe’s father-in-law. He was a mitnaged [=an opponent] and a great man and the Belzer attended his lessons. The Belzer was fifteen when he got married. The preacher of the town was R. Solomon Lutzker who was not only a disciple of the Magid but his personal assistant – his scribe and secretary.
The Belzer once passed the house of R. Solomon Lutzker and he called him in: “Young man, I like you and would like to teach you Hasidism and Kabbalah” and the Belzer agreed. However, since his father-in-law, the Ramraz was a mitnaged [an opponent] it had to be in secret and it ended up that R. Solomon taught him his lessons in Hasidism at twelve o’clock at night. His father-in-law’s lesson began at five in the morning and since the Belzer got home from R. Solomon’s lesson at three or four at night he hardly slept, and it happened that he fell asleep during his father-in-law’s lesson. This bothered Ramraz very much and he was very ashamed of his son-in-law. It went so far that he told his daughter that his son-in-law was embarrassing him and that it would be proper to divorce him. The Belzer’s wife knew about his
midnight lessons but she did not wish to tell her father about them.
This went on for a while. The Belzer studied at night with R. Solomon Lutzker and would often fall asleep in exhaustion at his father-in-law’s lessons. The Ramraz was terribly embarrassed before the other students. He therefore began to strongly pester his daughter to divorce her husband. She was therefore forced to tell her father about her husband’s lessons and she also told him about his great righteousness and his worship. From then on, Ramraz let him be and allowed him to follow the path of Hasidism.
I.F.
Sanzer Rebbe
דער סקוהלער רב, דער רמר"ז, איז געווען דעם אלטען בעלצער'ס רבין שווער. ער איז געווען א {מתנגיד} [מתנגד] און א גרויסער גדול, און דער בעלצער האט געלערנט שעורים ביי אים. בשעת דער חתונה איז דער בעלצער אלט געווען 15 יאר.
דער מגיד פון'ם שטעטעל איז געווען ר' שלמה לוצקער וואס איז נישט נאר געווען דעם מגיד'ס א תלמיד – אבער אויך זיין משמש בקודש – זיין שרייבער און סעקרעטאר.
איינמאל איז דער בעלצער דארכגעגאנגען ר' שלמה לוצקער'ס הויס האט אים ר' שלמה אריינגערופען: יונגער מאן דו געפעלסט מיר איך וויל מיט דיר לערנען חסידות און קבלה, און דער בעלצער האט צו געשטימט. אזוי וויא אבער דער שווער – דער רמר"ז איז געווען א {מתנגיד} [מתנגד] האט עס געמוזט זיין בסתר און אזוי האט געמוזט אויסקומען דאס ר' שלמה האט מיט אים געלערנט זיין שעור אין חסידות 12 א זייגער ביינאכט.
דעם שווער'ס שעור איז האט זיך אונגעהויבען 5 אזייגער ביי טאג און אזוי ווי דער בעלזער איז אהיים געקומן פון ר' שלמה'ס שעור 3 – 4 ביי נאכט האט ער פאסט גאר נישט געקענט שלאפען און עס האט זיך געטראפען דאס ער האט איינגעדרימעלט ביים שווער'ס שעור.
דער רמר"ז האט עס זייער געארט און האט זיך שטארק געשעמט מיט זיין איידעם. עס האט אזוי ווייט געהאלטען דאס ער האט גערעדט מיט זיין טאכטער דאס דער איידעם טוט אים אן גרויסע בזיונות און עס וואלט כדאי געווען זי זאל אים גט'ען.
דעם בעלזער'ס רביצין האט אבער געוווסט פון זיין חצות'דיקע שעורים אבער זי האט נישט געוואלט דער ציילען איר פאטער דאפון.
דאס איז אזוי אנגעגאנגען א צייט. דער בעלזער האט געלערנט ביי נאכט ביי ר' שלמה לוצקער און ביי זיין שווער'ס שעורים איז ער אפטמאל איינגעשלאפען פון גרויס מידקייט. דער רמר"ז האט געליטען גרויס חרפה פאר די אנדערע תלמידים.
דאפאר האט ער שטארק אנגעהויבען מוטשען זיין טאכטער זי זאל גנ גט'ען איר מאן. האט זי שוין געמוסט דערציילען איר פאטער פון איר מאנ'ס שעורים און האט אים אויך דערציילט פון די גרויסקייט פון זיין צדקות און עבודה. פון דעמולט האט אים דער רמר"ז שוין אבגעלאזט און געלאסט גייען אים דרך החסידות.
י.פ) סאנצער רבי
הרבי מסקוהל, הרמר"ז, היה החותן של הרב הזקן [=הראשון] מבעלז. הוא היה מתנגד ואיש גדול, והרבי מבעלז למד בשיעורים שלו. הרבי מבעלז היה בן חמש עשרה כשהוא התחתן. המגיד של העיירה היה אז ר' שלמה לוצקער שלא רק שהיה תלמיד של המגיד, אלא גם המשמש בקודש שלו, הסופר והמזכיר שלו.
פעם אחת, הרבי מבעלז עבר ליד הבית של ר' שלמה לוצקער ור' שלמה קרא אליו: "איש צעיר, אתה מוצא חן בעיניי, אני רוצה ללמוד איתך חסידות וקבלה" והרבי מבעלז הסכים. אולם, מאחר וחותנו, הרמ"ז היה מתנגד זה היה חייב להיות בסתר, וכך יצא שהוא היה חייב ללמוד עם ר' שלמה את השיעור שלו בחסידות בחצות הלילה. השיעור של החותן התחיל בחמש בבוקר ומכיוון שהרבי מבעלז הגיע הביתה מהשיעור של ר' שלמה בשלוש או ארבע בלילה הוא בקושי ישן, וקרה שהוא נרדם במהלך השיעור של חותנו. זה הטריד את הרמר"ז מאוד והוא התבייש מאוד בחתנו. זה הגיע לידי כך שהוא אמר לבתו שמשום שחתנו מביך אז יהיה ראוי להתגרש ממנו. אשתו של הרבי מבעלז ידעה על השיעורים שלו באמצע הלילה, אבל היא לא רצתה לספר לאביה עליהם.
זה נמשך זמן מה. הרבי מבעלז למד בלילה עם ר' שלמה לוצקער ולעיתים קרובות היה נרדם מרוב התשה בשיעורים של חותנו. זו הייתה חרפה גדול עבור הרמר"ז בפני התלמידים האחרים. לכן, הוא החל להציק לבתו בעוצמה שתתגרש מבעלה. [לאור זאת,] היא הוכרחה לספר לאביה על השיעורים של בעלה וגם סיפרה לו על גודל צדקתו ועבודת ה' שלו. מאז ואילך הרמ"ז הניח לו ואפשר לו ללכת בדרך החסידות.
י.פ.
הרבי מצאנז
The Rabbi of Sokol, the Ramraz, was the elder Belzer Rebbe’s father-in-law. He was a mitnaged [=an opponent] and a great man and the Belzer attended his lessons. The Belzer was fifteen when he got married. The preacher of the town was R. Solomon Lutzker who was not only a disciple of the Magid but his personal assistant – his scribe and secretary.
The Belzer once passed the house of R. Solomon Lutzker and he called him in: “Young man, I like you and would like to teach you Hasidism and Kabbalah” and the Belzer agreed. However, since his father-in-law, the Ramraz was a mitnaged [an opponent] it had to be in secret and it ended up that R. Solomon taught him his lessons in Hasidism at twelve o’clock at night. His father-in-law’s lesson began at five in the morning and since the Belzer got home from R. Solomon’s lesson at three or four at night he hardly slept, and it happened that he fell asleep during his father-in-law’s lesson. This bothered Ramraz very much and he was very ashamed of his son-in-law. It went so far that he told his daughter that his son-in-law was embarrassing him and that it would be proper to divorce him. The Belzer’s wife knew about his
midnight lessons but she did not wish to tell her father about them.
This went on for a while. The Belzer studied at night with R. Solomon Lutzker and would often fall asleep in exhaustion at his father-in-law’s lessons. The Ramraz was terribly embarrassed before the other students. He therefore began to strongly pester his daughter to divorce her husband. She was therefore forced to tell her father about her husband’s lessons and she also told him about his great righteousness and his worship. From then on, Ramraz let him be and allowed him to follow the path of Hasidism.
I.F.
Sanzer Rebbe
דער סקוהלער רב, דער רמר"ז, איז געווען דעם אלטען בעלצער'ס רבין שווער. ער איז געווען א {מתנגיד} [מתנגד] און א גרויסער גדול, און דער בעלצער האט געלערנט שעורים ביי אים. בשעת דער חתונה איז דער בעלצער אלט געווען 15 יאר.
דער מגיד פון'ם שטעטעל איז געווען ר' שלמה לוצקער וואס איז נישט נאר געווען דעם מגיד'ס א תלמיד – אבער אויך זיין משמש בקודש – זיין שרייבער און סעקרעטאר.
איינמאל איז דער בעלצער דארכגעגאנגען ר' שלמה לוצקער'ס הויס האט אים ר' שלמה אריינגערופען: יונגער מאן דו געפעלסט מיר איך וויל מיט דיר לערנען חסידות און קבלה, און דער בעלצער האט צו געשטימט. אזוי וויא אבער דער שווער – דער רמר"ז איז געווען א {מתנגיד} [מתנגד] האט עס געמוזט זיין בסתר און אזוי האט געמוזט אויסקומען דאס ר' שלמה האט מיט אים געלערנט זיין שעור אין חסידות 12 א זייגער ביינאכט.
דעם שווער'ס שעור איז האט זיך אונגעהויבען 5 אזייגער ביי טאג און אזוי ווי דער בעלזער איז אהיים געקומן פון ר' שלמה'ס שעור 3 – 4 ביי נאכט האט ער פאסט גאר נישט געקענט שלאפען און עס האט זיך געטראפען דאס ער האט איינגעדרימעלט ביים שווער'ס שעור.
דער רמר"ז האט עס זייער געארט און האט זיך שטארק געשעמט מיט זיין איידעם. עס האט אזוי ווייט געהאלטען דאס ער האט גערעדט מיט זיין טאכטער דאס דער איידעם טוט אים אן גרויסע בזיונות און עס וואלט כדאי געווען זי זאל אים גט'ען.
דעם בעלזער'ס רביצין האט אבער געוווסט פון זיין חצות'דיקע שעורים אבער זי האט נישט געוואלט דער ציילען איר פאטער דאפון.
דאס איז אזוי אנגעגאנגען א צייט. דער בעלזער האט געלערנט ביי נאכט ביי ר' שלמה לוצקער און ביי זיין שווער'ס שעורים איז ער אפטמאל איינגעשלאפען פון גרויס מידקייט. דער רמר"ז האט געליטען גרויס חרפה פאר די אנדערע תלמידים.
דאפאר האט ער שטארק אנגעהויבען מוטשען זיין טאכטער זי זאל גנ גט'ען איר מאן. האט זי שוין געמוסט דערציילען איר פאטער פון איר מאנ'ס שעורים און האט אים אויך דערציילט פון די גרויסקייט פון זיין צדקות און עבודה. פון דעמולט האט אים דער רמר"ז שוין אבגעלאזט און געלאסט גייען אים דרך החסידות.
י.פ) סאנצער רבי
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
