אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
הגאון מווילנה רצה להיפגש עם המגיד. למרות שהמתנגדים ניסו להשפיע על אמו שלא תרשה לו לנסוע – הא יצא לדרך. ליד מעזריטש הוא היה חייב לבלות את הלילה באכסניה היכן שבעל הבית היה חסיד של המגיד.
בעל הבית נתן לגאון מיטה. הגאון הבחין בספרים על קורות הגג ומצא מספר ספרי קבלה. הוא החל לדפדף בגיליונות במהירות. בעל הבית תהה רבות: האם מדפדפים בספר קבלה כמו ב[ספר] תהילים? לאחר מכן, הוא שוב בא לחדרו וראה שהגאון לא מדפדף יותר אלא מעיין היטב בתוכן. בעל הבית הבחין שמדובר בדיון קבלי מאוד קשה, אז הוא הציע את הפרשנות שלו לפסקה. הגאון התרשם מכך שחסיד פשוט יכול לומר פשט כזה [וחשב] – כיצד זה יהיה כשהוא ישאב מהבאר בעצמו. הוא ציפה בקוצר רוח ליום המחרת שיעשה את הדרך אל מעזריטש.
אולם, במהרה הגיעו חסידים שחזרו ממעזריטש – מלאי שמחה ומלאי חיים. הגאון עשה מאמץ להקשיב למה שהם אמרו (הוא כמובן היה מחופש) – הוא רצה לשמוע מאמר – דרשה טובה. אבל, כל שהוא שמע היה כיצד החסידים ערכו סעודה אחת אחרי השנייה – כמה שהיה להם לשתות 'לחיים', ושהם אכלו, שרו ורקדו. הגאון איבד את רצונו לנסוע אל המגיד – כה מאוכזב הוא היה מהחסידים, אז הוא נסע חזרה לווילנה.
אנשים אומרים שהבעל דבר [=השטן] עשה זאת ושאם זה לא היה קורה ככה, והמגיד והגאון היו נפגשים, זה היה מביא את המשיח.
י.פ.
ר' משה כהן
The Ga’on of Vilna wished to meet the Magid. Although the mitnagdim strove to influence his mother not to allow him to travel, he took to the road. Near Mezritsh he had to spend the night at an inn where the leaseholder was a disciple of the Magid.
The leaseholder gave the Ga’on a bed. The Ga’on noticed books on the rafter and found several Kabbalistic works. He began to turn the pages quickly. The leaseholder wondered greatly – does one turn the pages of a Kabbalistic work as one would a book of Psalms? Later he again came to his room and saw that he was not turning the pages anymore but reading inside carefully. The leaseholder noticed that it was a very difficult Kabbalistic topic so he offered his interpretation of the passage. The Ga’on was impressed that a simple Hasid could give such an interpretation – what will it be like when he draws from the well itself – and he could hardly wait for the morning so that he could leave for Mezritsh.
Soon, however, Hasidim returning from Mezritsh arrived – full of joy and life. The Ga’on made an effort to listen to what they were saying (he was of course incognito) – he wished to hear a discourse, a nice teaching (vort) – but all he heard was the Hasidim having one feast after another, how much alcohol they were drinking, and their eating, singing, and dancing. The Ga’on lost his desire to travel to the Magid – so disappointed was he by the Hasidim – and he returned to Vilna.
People say that this was the doing of Satan (ba’al davar) for if that would not have happened and the Magid and the Ga’on would have met this would have brought the Messiah.
I.F.
R. Moses Cohen
דער ווילנער גאון האט זיך געוואלט באקענען מיט דעם מגיד. חאטש די מתנגדים האבען געפרוווט צו באוועגען זיין מוטער זי זאל ניי אים נישט לאזען פוהרען – האט ער זיך געמאכט אויף דען וועג. נעבען מעזריטש האט ער געמוסט נעכטיגען אין א קרעטשמע {ווא} [וואו] דער ארענדאר איז געווען דעם מגיד'ס א חסיד.
דער ארענדאר האט דעם גאון געגעבען א געלעגער. אויף דעם באלקען האט דער גאון געמערקט ספרים און האט געטראפען עטלעכע קבלה ספרים. האט ער אנגעהויבען שנעל צו מישען די בלעטער. דער ארענדאר האט שטארק געווונדערט: עפעס א קבלה ספר מישט מען אזוי גיך ווי א תהילימ'על? שפעטער איז ער נאכאמאל געקומען אין זיין חדר און זעט שוין אז דער גאון מישט שוין נישט און קלערט גוט אריין. דער ארענדאר האט דערזען דאס דאס ארט איז א זער א זייער שווערער שטיקל קבלה.
האט אים דער ארענדאר געזאגט פשט אים קבלה ספר. דער גאון איז נתפעל געווארען – אז א פראסטער חסיד קען אזוי פשט זאגען – וואס וועט שוין זיין ווען ער וועט קענען שעפען פון דער קוועלע אליין – און האט זיך שוין קאם געקענט דערווארטען אויפ'ן מארגען ער זאל זיך מאכען אויף דען וועג קיין {מעזיטש} [מעזריטש].
באלד זענען אבער אנגעקומען חסידים וואס זענען געקומען שוין פון מעזריטש – פול מיט שמחה און לעבען. דער גאון האט זיך באמיט צו צוהערען צו זייערע רעד (ער איז געווען פארשטענדליך פארשטעלט) – ער האט געוואלט הערען א מאמר – א גוט ווארט. אבער אלעס וואס ער האט דערהארטאיז געווען ווי אזוי די חסידים האבען געפירט איין סעודה נאך דער אנדערער – וויפל זיי האבען לחיים געטרונגען און וואס זיי האבען געגעסען געזונגען און געטאנצט.
איז דעם גאון פארגאנגען די לוסט צו פוהרען צום מגיד – אזוי ענטוישט איז ער געווען פון די חסידים, און ער איז צוריקגעפוהרען קיין ווילנא.
זאגט די וועלט דאס דאס האט דער בעל דבר אזוי געפירט. ווייל ווען נישט דאס טרעפעניש פירט זיך אזוי און דער בעש מגיד און דער ווילנער גאון טרעפען זיך וואלט דאס [העראבגעבראכט] {העראבגעבראכט}משיח'ן.
י.פ) ר' משה כהן
הגאון מווילנה רצה להיפגש עם המגיד. למרות שהמתנגדים ניסו להשפיע על אמו שלא תרשה לו לנסוע – הא יצא לדרך. ליד מעזריטש הוא היה חייב לבלות את הלילה באכסניה היכן שבעל הבית היה חסיד של המגיד.
בעל הבית נתן לגאון מיטה. הגאון הבחין בספרים על קורות הגג ומצא מספר ספרי קבלה. הוא החל לדפדף בגיליונות במהירות. בעל הבית תהה רבות: האם מדפדפים בספר קבלה כמו ב[ספר] תהילים? לאחר מכן, הוא שוב בא לחדרו וראה שהגאון לא מדפדף יותר אלא מעיין היטב בתוכן. בעל הבית הבחין שמדובר בדיון קבלי מאוד קשה, אז הוא הציע את הפרשנות שלו לפסקה. הגאון התרשם מכך שחסיד פשוט יכול לומר פשט כזה [וחשב] – כיצד זה יהיה כשהוא ישאב מהבאר בעצמו. הוא ציפה בקוצר רוח ליום המחרת שיעשה את הדרך אל מעזריטש.
אולם, במהרה הגיעו חסידים שחזרו ממעזריטש – מלאי שמחה ומלאי חיים. הגאון עשה מאמץ להקשיב למה שהם אמרו (הוא כמובן היה מחופש) – הוא רצה לשמוע מאמר – דרשה טובה. אבל, כל שהוא שמע היה כיצד החסידים ערכו סעודה אחת אחרי השנייה – כמה שהיה להם לשתות 'לחיים', ושהם אכלו, שרו ורקדו. הגאון איבד את רצונו לנסוע אל המגיד – כה מאוכזב הוא היה מהחסידים, אז הוא נסע חזרה לווילנה.
אנשים אומרים שהבעל דבר [=השטן] עשה זאת ושאם זה לא היה קורה ככה, והמגיד והגאון היו נפגשים, זה היה מביא את המשיח.
י.פ.
ר' משה כהן
The Ga’on of Vilna wished to meet the Magid. Although the mitnagdim strove to influence his mother not to allow him to travel, he took to the road. Near Mezritsh he had to spend the night at an inn where the leaseholder was a disciple of the Magid.
The leaseholder gave the Ga’on a bed. The Ga’on noticed books on the rafter and found several Kabbalistic works. He began to turn the pages quickly. The leaseholder wondered greatly – does one turn the pages of a Kabbalistic work as one would a book of Psalms? Later he again came to his room and saw that he was not turning the pages anymore but reading inside carefully. The leaseholder noticed that it was a very difficult Kabbalistic topic so he offered his interpretation of the passage. The Ga’on was impressed that a simple Hasid could give such an interpretation – what will it be like when he draws from the well itself – and he could hardly wait for the morning so that he could leave for Mezritsh.
Soon, however, Hasidim returning from Mezritsh arrived – full of joy and life. The Ga’on made an effort to listen to what they were saying (he was of course incognito) – he wished to hear a discourse, a nice teaching (vort) – but all he heard was the Hasidim having one feast after another, how much alcohol they were drinking, and their eating, singing, and dancing. The Ga’on lost his desire to travel to the Magid – so disappointed was he by the Hasidim – and he returned to Vilna.
People say that this was the doing of Satan (ba’al davar) for if that would not have happened and the Magid and the Ga’on would have met this would have brought the Messiah.
I.F.
R. Moses Cohen
דער ווילנער גאון האט זיך געוואלט באקענען מיט דעם מגיד. חאטש די מתנגדים האבען געפרוווט צו באוועגען זיין מוטער זי זאל ניי אים נישט לאזען פוהרען – האט ער זיך געמאכט אויף דען וועג. נעבען מעזריטש האט ער געמוסט נעכטיגען אין א קרעטשמע {ווא} [וואו] דער ארענדאר איז געווען דעם מגיד'ס א חסיד.
דער ארענדאר האט דעם גאון געגעבען א געלעגער. אויף דעם באלקען האט דער גאון געמערקט ספרים און האט געטראפען עטלעכע קבלה ספרים. האט ער אנגעהויבען שנעל צו מישען די בלעטער. דער ארענדאר האט שטארק געווונדערט: עפעס א קבלה ספר מישט מען אזוי גיך ווי א תהילימ'על? שפעטער איז ער נאכאמאל געקומען אין זיין חדר און זעט שוין אז דער גאון מישט שוין נישט און קלערט גוט אריין. דער ארענדאר האט דערזען דאס דאס ארט איז א זער א זייער שווערער שטיקל קבלה.
האט אים דער ארענדאר געזאגט פשט אים קבלה ספר. דער גאון איז נתפעל געווארען – אז א פראסטער חסיד קען אזוי פשט זאגען – וואס וועט שוין זיין ווען ער וועט קענען שעפען פון דער קוועלע אליין – און האט זיך שוין קאם געקענט דערווארטען אויפ'ן מארגען ער זאל זיך מאכען אויף דען וועג קיין {מעזיטש} [מעזריטש].
באלד זענען אבער אנגעקומען חסידים וואס זענען געקומען שוין פון מעזריטש – פול מיט שמחה און לעבען. דער גאון האט זיך באמיט צו צוהערען צו זייערע רעד (ער איז געווען פארשטענדליך פארשטעלט) – ער האט געוואלט הערען א מאמר – א גוט ווארט. אבער אלעס וואס ער האט דערהארטאיז געווען ווי אזוי די חסידים האבען געפירט איין סעודה נאך דער אנדערער – וויפל זיי האבען לחיים געטרונגען און וואס זיי האבען געגעסען געזונגען און געטאנצט.
איז דעם גאון פארגאנגען די לוסט צו פוהרען צום מגיד – אזוי ענטוישט איז ער געווען פון די חסידים, און ער איז צוריקגעפוהרען קיין ווילנא.
זאגט די וועלט דאס דאס האט דער בעל דבר אזוי געפירט. ווייל ווען נישט דאס טרעפעניש פירט זיך אזוי און דער בעש מגיד און דער ווילנער גאון טרעפען זיך וואלט דאס [העראבגעבראכט] {העראבגעבראכט}משיח'ן.
י.פ) ר' משה כהן
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
