אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
לאוסטרהא היו שני חלקים: עיר עתיקה ורובע חדש. ר' ייב"י התגורר בעיר העתיקה. בעיר החדשה גר גביר אחד, תלמיד של ר' פנחס מקאריץ שלא היו לא ילדים. גם הוא וגם אשתו הטרידו את ר' פנחס מקוריץ בבקשם ממנו [עזרה] עבור ילד. אולם, ר' פנחס אמר להם: 'זה לא טוב שיהיו לכם ילדים.'
כשר' פנחס עזב את קאריץ הם נסעו אחריו והמשיכו לזעוק: 'עד מתי! אנחנו כבר בשנות הזקנה –כבר הגיע הזמן שנתברך בילדים.' אבל ר' פנחס דבק בעמדתו – 'לא טוב לכם שיהיו לכם ילדים'.
הגביר התייאש והתחיל לתת נדבות גדולות – יותר מהיכולת שלו.
ר' ייב"י עסק רבות בפדיון שבויים. כשהוא שמע שהגביר נותן כאלה צדקות גדולות הוא החליט לבקר אותו ולבקש נדבה גדולה. הוא היה צריך סכום גדול והיו חסרים לו 300 רענדלעך.
ר' ייב"י בא אל העיר החדשה היכן שהגביר התגורר. בדיוק אז הגביר ישן והמשת שלא הכיר את ר' ייב"י לא הרשה לו להיכנס. הוא האמין שהיהודי הוא סתם איש ולכן רצה לפטור אותו ברובל או שניים, כי הגביר הורה לו שליהודי קבצן צריך לתת סכום בין רובל אחד לחמישה,
אבל, ר' ייב"י דווקא רצה לראות את הגביר. המשרת רצה לתת לו 5 רובל ולפטור אותו בזה – אבל ר' ייב"י לא רצה. אז המשרת התחיל להתרגז וכיבד את ר' ייב"י בסטירה. ר' ייב"י ספג את הביזיון והלך בחזרה אל העיר העתיקה.
מיד ביום למחרת הגביר נהייה חולה מאוד ולרופאים לא היה פתרון. המשרת נזכר שהוא הכה יהודי אחד וכשהוא התחיל לתאר את היהודי הבינו שזה בוודאי היה ר' ייב"י. מהר רצו לפייס אותו. כשר' ייב"י מחל לו הגביר מיד התרפא. כאות תודה הגביר שלח אליו את כל ה-300 רענדלעך שהוא היה צריך בשביל פדיון שבויים.
ר' ייב"י שמח מאוד שהגיעה אליו כזאת נדבה עצומה ושאל את הגביר אם יש לו בקשה כלשהי. הוא סיפר לו שהוא מחוסר בנים. ר' ייב"י אמר שאי"ה בתוך שנה יהיה לו בן זכר. הוא רק ביקש שיודיעו לו כשהאישה תכרע ללדת.
עבר הזמן – האישה התעברה וכשהתחילו לה חבלי הלידה הם שכחו להודיע לר' ייב"י, אולי משום שהוא לא נהג באדמו"רות.
היא נהייתה מאוד חולה וחבלי הלידה נמשכו 2-3 ימים והיא כמעט נפטרה.
אז הם נזכרו בר' ייב"י ומהר רצו אליו לבקש רחמים. הוא אמר: מזל טוב, ילד נולד!
כשהאישה התאוששה היא סיפרה שהיא הייתה בעולם האמת ופגשה את ר' פנחס מקאריץ וביקשה ממנו רחמים. הוא אמר לה: 'אני אמרתי לכם שזה לא טוב שיהיו לכם ילדים'.
היא הבחינה בר' ייב"י – והוא אמר לה: 'מה את עושה כאן?! – החוצה!' ונתן לה את נשמתה בחזרה.
י.פ.
הרבי מקינוב
[The city] of Ostroh consisted of an old city and a new one. R. Yeivi lived in the old city. In the new city, there lived a wealthy man, a Chasid of R. Pinchas Koritzer. He did not have any children. Both he and his wife pestered R. Pinchas Koritzer that he should pray that they have a child. However, R. Pinchas told them: that it is not good for you to have children.
When R. Pinchas left for Koritz, they followed him and continued to wail: how long do we need to wait, we are already old – it is high time that we are blessed with children. But R. Pinchas stuck to his position – it is not good for you to have children.
The wealthy man had already given up and started to donate large sums of money – more than he could afford.
R. Yeivi was deeply involved in [the mitzvah of] Pidyon Shvuyim.1 When he heard that the wealthy man was distributing such large sums, he decided to visit him and ask for a sizeable sum. He required a large sum, and he was missing 300 rendlach.
R. Yeivi arrived in the new city where the philanthropist lived. Just then, the wealthy man was sleeping, and the servant who did not recognize R. Yeivi did not want to let him in. He believed that the Jew was an average person and he wanted to make do with a ruble or two because the philanthropist already told him to give beggars a sum of 1-5 rubles.
But R. Yeivi insisted on seeing the wealthy person. The servant was ready to give him 5 rubles, as long as he would get rid of him – but R. Yeivi refused. The servant got angry and “honored” R. Yeivi with a heavy blow. R. Yeivi suffered the insult and returned to his residence in the old city.
On the following day, the rich man became gravely ill and the doctors did not have any cure. The servant remembered that he hit a Jew, and when he started describing the Jew, they realized that this must be R. Yeivi. They quickly ran to him to appease him, R. Yeivi forgave him, and the rich man recovered. In gratitude, the philanthropist gave him all the 300 rendlach that he lacked to ransom the captives.
R. Yeivi was overjoyed that he received such an enormous donation, and he asked the philanthropist if he had any requests. So he told him that he didn’t have any children. R. Yeivi promised him that in a year he would have a son. He just stipulated that when she gives birth he should be notified.
Time passed – the woman became pregnant and she started going into labor. But they forgot to notify R. Yeivi, perhaps because he did not officiate as a rebbe.
She became severely ill, and her labor pains lasted for 2-3 days. She was almost dead – so they
remembered R. Yeivi and quickly ran to him pleading for mercy. He said: Mazal Tov, a boy was born.
When the woman was revived she related that she was already in the “world of truth” and she met R. Pinchas Koritzer and pleaded for mercy. He told her: I told you that it is not suitable for you to have children.
So she saw R. Yeivi – he told her: what are you doing here – back! And he gave her back her soul.
I.F.
Kinever Rebbe
Ransoming captives. https://en.wikipedia.org/wiki/Pidyon_Shvuyim
Pidyon Shvuyim (Hebrew: פִּדְיוֹן שְׁבוּיִים, literally: Redemption of Captives) is a religious duty in Judaism to bring about the release of a fellow Jew captured by slave dealers or robbers, or imprisoned unjustly by the authorities. The release of the prisoner is typically secured by a ransom paid by the Jewish community. It is considered an important commandment in Jewish law.
(1)
אין אוסטרהא איז געווען א אלטע שטאדט און א נייעם טייל. ר' ייב"י האט געוווינט אין דער אלטער שטאדט.
אין דער נייער שטאדט האט געוווינט א גביר, ר' פנחס 'ס קאריצער'ס א חסיד. ער האט נישט געהאט קיינע קינדער. סיי ער און סיי זיינע פרוי האבען גע-מוטשעט ר' פנחס קאריצער ער זאל אויסבעטען פאר זיי אן קינד. ר' פנחס האט אבער זיי געזאגט: עס טויג נישט פאר אייך צו האבען קיין קינדער.
אז ר' פנחס איז אוועק קיין קאריץ זענען זיי אים נאכגעפוהרען און האבען ווייטער געיאמערט: עד מתי, מיר זענען שוין אויף די עלטערע יארען – עס איס שוין צייט מיר זאלען בעגליקט ווערען מיט קינדער. אבער ר' פנחס האט זיך געהאלטען ביי זיינען – עס טויג נישט פאר אייך צו האבען קינדער.
דער גביר האט זיך שוין מיאש געווען און האט אנגעהויבען צו געבען גרויסע נדבות – איבער זיינע כחות.
ר' ייב"י האט זיך שטארק {מעשק} [מתעסק] געווען אין פדיון שבויים שבויים. אז ער האט געהערט דאס דער גביר גיט אזאלכע גרויסע צדקות האט ער זיך מיישב געווען ער וועט אים בעזוכען און בעטען פאר א גרעסערע נדבה. ער האט באדארפט א גרויסע סומע און עס האט אים אויסגעפעלט 300 רענדלעך.
ר' ייב"י איז געקומען אין דער נייער שטאדט וואו דער גביר האט געוווינט. פונקט דעמולט איז דער גביר געשלאפען און דער משרת וואס האט נישט דערקענט ר' ייב"י האט אים נישט געוואלט העריינלאסען. ער האט געגלעבט דאס דער ייד איז גלאט אבי ווער און האט אים געוואלט אבקומען מיט א רובעל צוויי ווייל דער גביר האט אים שוין אנגעזאגט דאס א ייד א קבצן זאל מען אים געבען א סומע פון א רובעל ביז 5 אבער ר' ייב"י האט דוקא געוואלט זען דעם גביר. דער משרת האט אים שוין געוואלט געבען 5 רובעל אבי אים פטור צו ווערען – אבער ר' ייבי האט נישט געוואלט. איז דער משרת געווארען אין כעס און האט ר' ייב"י מכבד געווען מיט א גוטען קלאפ. האט ר' ייב"י אנגענעמען דעם בזיון און איז צוריקגעפוהרען צו זיך אין דער אלטער שטאדט.
באלד אויף דען אנדערן טאג איז דער גביר שטארק שלאף געווארען און די דאקטוירים האבען נישט געהאט קיין רפואה. האט זיך דער משרת דערמאנט דאס ער האט א יידן א פאטש געטון, און אז ער האט אנגעהויבען צו באשרייבען דעם יידן האט מען זיך דערוויסט דאס דאס דארף זיין ר' ייב"י. איז מען שנעל געלאפען אים מפייס צו זיין האט אים ר' ייב"י מוחל געווען און דער גביר איז געווארען געזונד. אלס דאנק האט אים דער גביר געשענקט די גאנצע 300 רענדלעך וואס האבען אויסגעפעלט פאר דעם פדיון שבויים.
ר' ייב"י איז געווען גליקליך אז ער [האט] בעקומען אזא געוואלדיגע נדבה און האט געפרעגט דעם גביר צו ער האט עפעס א בקשה. האט ער אים דערציילט דאס ער איז א מחוסר בנים. האט ר' ייב"י אים צוגעזאגט דאס אי"ה אין א יאר צייט וועט ער האבען א בן זכר, ער האט נאר אויסגענומען דאס ווען זי וועט געלעגען ווערען זאל מען אים מודיע זיין.
די צייט איס פערגאנגען – די פרוי איז געווארעןשוואנגער און זי האט אנגעהויבען צו האבען {חבלה}[חבלי] לידה. אבער מען האט פארגעסען צו מודיע זיין ר' ייב"י אפשר דאפאר וואס ער האט נישט געפיהרט קיין רביסטווא.
זי איז געווארען שווער שלאף און די{חבלה}[חבלי] לידה אבען געדויערט
2 – 3 טעג. זי איז שוין געווען כמעט טויט – האט מעןדערמאנט אין ר' ייב"י און שנעל געלאפען צו אים בעטען רחמים. האט ער געזאגט: מזל טוב א יינגעל איז געווארען געבוירען געווארען.
אז מען האט די יידינע האט זיך דערמינטערס האט זי דערציילט דאס זי איס שוין געווען אויף דעם עולם האמת און האט געטראפען ר' פנחס קאריצער האט זי אים געבעטען רחמים. האט ער איר געזאגט: איך האב דיר דאך געזאגט דאס עס טויג דיר נישט צו האבען קינדער.
האט זי דערזען ר' ייבי – האט ער איר געזאגט: וואס טוסט דו דא – צוריק! און האט {ער} [איר] צוריקגעגעבען די נשמה.
י.פ)
קיניווער רבי
לאוסטרהא היו שני חלקים: עיר עתיקה ורובע חדש. ר' ייב"י התגורר בעיר העתיקה. בעיר החדשה גר גביר אחד, תלמיד של ר' פנחס מקאריץ שלא היו לא ילדים. גם הוא וגם אשתו הטרידו את ר' פנחס מקוריץ בבקשם ממנו [עזרה] עבור ילד. אולם, ר' פנחס אמר להם: 'זה לא טוב שיהיו לכם ילדים.'
כשר' פנחס עזב את קאריץ הם נסעו אחריו והמשיכו לזעוק: 'עד מתי! אנחנו כבר בשנות הזקנה –כבר הגיע הזמן שנתברך בילדים.' אבל ר' פנחס דבק בעמדתו – 'לא טוב לכם שיהיו לכם ילדים'.
הגביר התייאש והתחיל לתת נדבות גדולות – יותר מהיכולת שלו.
ר' ייב"י עסק רבות בפדיון שבויים. כשהוא שמע שהגביר נותן כאלה צדקות גדולות הוא החליט לבקר אותו ולבקש נדבה גדולה. הוא היה צריך סכום גדול והיו חסרים לו 300 רענדלעך.
ר' ייב"י בא אל העיר החדשה היכן שהגביר התגורר. בדיוק אז הגביר ישן והמשת שלא הכיר את ר' ייב"י לא הרשה לו להיכנס. הוא האמין שהיהודי הוא סתם איש ולכן רצה לפטור אותו ברובל או שניים, כי הגביר הורה לו שליהודי קבצן צריך לתת סכום בין רובל אחד לחמישה,
אבל, ר' ייב"י דווקא רצה לראות את הגביר. המשרת רצה לתת לו 5 רובל ולפטור אותו בזה – אבל ר' ייב"י לא רצה. אז המשרת התחיל להתרגז וכיבד את ר' ייב"י בסטירה. ר' ייב"י ספג את הביזיון והלך בחזרה אל העיר העתיקה.
מיד ביום למחרת הגביר נהייה חולה מאוד ולרופאים לא היה פתרון. המשרת נזכר שהוא הכה יהודי אחד וכשהוא התחיל לתאר את היהודי הבינו שזה בוודאי היה ר' ייב"י. מהר רצו לפייס אותו. כשר' ייב"י מחל לו הגביר מיד התרפא. כאות תודה הגביר שלח אליו את כל ה-300 רענדלעך שהוא היה צריך בשביל פדיון שבויים.
ר' ייב"י שמח מאוד שהגיעה אליו כזאת נדבה עצומה ושאל את הגביר אם יש לו בקשה כלשהי. הוא סיפר לו שהוא מחוסר בנים. ר' ייב"י אמר שאי"ה בתוך שנה יהיה לו בן זכר. הוא רק ביקש שיודיעו לו כשהאישה תכרע ללדת.
עבר הזמן – האישה התעברה וכשהתחילו לה חבלי הלידה הם שכחו להודיע לר' ייב"י, אולי משום שהוא לא נהג באדמו"רות.
היא נהייתה מאוד חולה וחבלי הלידה נמשכו 2-3 ימים והיא כמעט נפטרה.
אז הם נזכרו בר' ייב"י ומהר רצו אליו לבקש רחמים. הוא אמר: מזל טוב, ילד נולד!
כשהאישה התאוששה היא סיפרה שהיא הייתה בעולם האמת ופגשה את ר' פנחס מקאריץ וביקשה ממנו רחמים. הוא אמר לה: 'אני אמרתי לכם שזה לא טוב שיהיו לכם ילדים'.
היא הבחינה בר' ייב"י – והוא אמר לה: 'מה את עושה כאן?! – החוצה!' ונתן לה את נשמתה בחזרה.
י.פ.
הרבי מקינוב
[The city] of Ostroh consisted of an old city and a new one. R. Yeivi lived in the old city. In the new city, there lived a wealthy man, a Chasid of R. Pinchas Koritzer. He did not have any children. Both he and his wife pestered R. Pinchas Koritzer that he should pray that they have a child. However, R. Pinchas told them: that it is not good for you to have children.
When R. Pinchas left for Koritz, they followed him and continued to wail: how long do we need to wait, we are already old – it is high time that we are blessed with children. But R. Pinchas stuck to his position – it is not good for you to have children.
The wealthy man had already given up and started to donate large sums of money – more than he could afford.
R. Yeivi was deeply involved in [the mitzvah of] Pidyon Shvuyim.1 When he heard that the wealthy man was distributing such large sums, he decided to visit him and ask for a sizeable sum. He required a large sum, and he was missing 300 rendlach.
R. Yeivi arrived in the new city where the philanthropist lived. Just then, the wealthy man was sleeping, and the servant who did not recognize R. Yeivi did not want to let him in. He believed that the Jew was an average person and he wanted to make do with a ruble or two because the philanthropist already told him to give beggars a sum of 1-5 rubles.
But R. Yeivi insisted on seeing the wealthy person. The servant was ready to give him 5 rubles, as long as he would get rid of him – but R. Yeivi refused. The servant got angry and “honored” R. Yeivi with a heavy blow. R. Yeivi suffered the insult and returned to his residence in the old city.
On the following day, the rich man became gravely ill and the doctors did not have any cure. The servant remembered that he hit a Jew, and when he started describing the Jew, they realized that this must be R. Yeivi. They quickly ran to him to appease him, R. Yeivi forgave him, and the rich man recovered. In gratitude, the philanthropist gave him all the 300 rendlach that he lacked to ransom the captives.
R. Yeivi was overjoyed that he received such an enormous donation, and he asked the philanthropist if he had any requests. So he told him that he didn’t have any children. R. Yeivi promised him that in a year he would have a son. He just stipulated that when she gives birth he should be notified.
Time passed – the woman became pregnant and she started going into labor. But they forgot to notify R. Yeivi, perhaps because he did not officiate as a rebbe.
She became severely ill, and her labor pains lasted for 2-3 days. She was almost dead – so they
remembered R. Yeivi and quickly ran to him pleading for mercy. He said: Mazal Tov, a boy was born.
When the woman was revived she related that she was already in the “world of truth” and she met R. Pinchas Koritzer and pleaded for mercy. He told her: I told you that it is not suitable for you to have children.
So she saw R. Yeivi – he told her: what are you doing here – back! And he gave her back her soul.
I.F.
Kinever Rebbe
Ransoming captives. https://en.wikipedia.org/wiki/Pidyon_Shvuyim
Pidyon Shvuyim (Hebrew: פִּדְיוֹן שְׁבוּיִים, literally: Redemption of Captives) is a religious duty in Judaism to bring about the release of a fellow Jew captured by slave dealers or robbers, or imprisoned unjustly by the authorities. The release of the prisoner is typically secured by a ransom paid by the Jewish community. It is considered an important commandment in Jewish law.
(1)
אין אוסטרהא איז געווען א אלטע שטאדט און א נייעם טייל. ר' ייב"י האט געוווינט אין דער אלטער שטאדט.
אין דער נייער שטאדט האט געוווינט א גביר, ר' פנחס 'ס קאריצער'ס א חסיד. ער האט נישט געהאט קיינע קינדער. סיי ער און סיי זיינע פרוי האבען גע-מוטשעט ר' פנחס קאריצער ער זאל אויסבעטען פאר זיי אן קינד. ר' פנחס האט אבער זיי געזאגט: עס טויג נישט פאר אייך צו האבען קיין קינדער.
אז ר' פנחס איז אוועק קיין קאריץ זענען זיי אים נאכגעפוהרען און האבען ווייטער געיאמערט: עד מתי, מיר זענען שוין אויף די עלטערע יארען – עס איס שוין צייט מיר זאלען בעגליקט ווערען מיט קינדער. אבער ר' פנחס האט זיך געהאלטען ביי זיינען – עס טויג נישט פאר אייך צו האבען קינדער.
דער גביר האט זיך שוין מיאש געווען און האט אנגעהויבען צו געבען גרויסע נדבות – איבער זיינע כחות.
ר' ייב"י האט זיך שטארק {מעשק} [מתעסק] געווען אין פדיון שבויים שבויים. אז ער האט געהערט דאס דער גביר גיט אזאלכע גרויסע צדקות האט ער זיך מיישב געווען ער וועט אים בעזוכען און בעטען פאר א גרעסערע נדבה. ער האט באדארפט א גרויסע סומע און עס האט אים אויסגעפעלט 300 רענדלעך.
ר' ייב"י איז געקומען אין דער נייער שטאדט וואו דער גביר האט געוווינט. פונקט דעמולט איז דער גביר געשלאפען און דער משרת וואס האט נישט דערקענט ר' ייב"י האט אים נישט געוואלט העריינלאסען. ער האט געגלעבט דאס דער ייד איז גלאט אבי ווער און האט אים געוואלט אבקומען מיט א רובעל צוויי ווייל דער גביר האט אים שוין אנגעזאגט דאס א ייד א קבצן זאל מען אים געבען א סומע פון א רובעל ביז 5 אבער ר' ייב"י האט דוקא געוואלט זען דעם גביר. דער משרת האט אים שוין געוואלט געבען 5 רובעל אבי אים פטור צו ווערען – אבער ר' ייבי האט נישט געוואלט. איז דער משרת געווארען אין כעס און האט ר' ייב"י מכבד געווען מיט א גוטען קלאפ. האט ר' ייב"י אנגענעמען דעם בזיון און איז צוריקגעפוהרען צו זיך אין דער אלטער שטאדט.
באלד אויף דען אנדערן טאג איז דער גביר שטארק שלאף געווארען און די דאקטוירים האבען נישט געהאט קיין רפואה. האט זיך דער משרת דערמאנט דאס ער האט א יידן א פאטש געטון, און אז ער האט אנגעהויבען צו באשרייבען דעם יידן האט מען זיך דערוויסט דאס דאס דארף זיין ר' ייב"י. איז מען שנעל געלאפען אים מפייס צו זיין האט אים ר' ייב"י מוחל געווען און דער גביר איז געווארען געזונד. אלס דאנק האט אים דער גביר געשענקט די גאנצע 300 רענדלעך וואס האבען אויסגעפעלט פאר דעם פדיון שבויים.
ר' ייב"י איז געווען גליקליך אז ער [האט] בעקומען אזא געוואלדיגע נדבה און האט געפרעגט דעם גביר צו ער האט עפעס א בקשה. האט ער אים דערציילט דאס ער איז א מחוסר בנים. האט ר' ייב"י אים צוגעזאגט דאס אי"ה אין א יאר צייט וועט ער האבען א בן זכר, ער האט נאר אויסגענומען דאס ווען זי וועט געלעגען ווערען זאל מען אים מודיע זיין.
די צייט איס פערגאנגען – די פרוי איז געווארעןשוואנגער און זי האט אנגעהויבען צו האבען {חבלה}[חבלי] לידה. אבער מען האט פארגעסען צו מודיע זיין ר' ייב"י אפשר דאפאר וואס ער האט נישט געפיהרט קיין רביסטווא.
זי איז געווארען שווער שלאף און די{חבלה}[חבלי] לידה אבען געדויערט
2 – 3 טעג. זי איז שוין געווען כמעט טויט – האט מעןדערמאנט אין ר' ייב"י און שנעל געלאפען צו אים בעטען רחמים. האט ער געזאגט: מזל טוב א יינגעל איז געווארען געבוירען געווארען.
אז מען האט די יידינע האט זיך דערמינטערס האט זי דערציילט דאס זי איס שוין געווען אויף דעם עולם האמת און האט געטראפען ר' פנחס קאריצער האט זי אים געבעטען רחמים. האט ער איר געזאגט: איך האב דיר דאך געזאגט דאס עס טויג דיר נישט צו האבען קינדער.
האט זי דערזען ר' ייבי – האט ער איר געזאגט: וואס טוסט דו דא – צוריק! און האט {ער} [איר] צוריקגעגעבען די נשמה.
י.פ)
קיניווער רבי
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.