אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
חסיד של ר' מנדלי מרימינוב היה פעם בווינה. באותה שנה לא היו אתרוגים בגליציה בכלל וכשהחסיד ראה אתרוג יפה מאוד הוא קנה אותו עבור ר' מנדלי. [אולם] אחר כך, הוא ראה אתרוג עוד יותר יפה וחשב שמכיוון שהוא צריך לעבור דרך סדיגורה אז את האתרוג שקנה לר' מנדלי הוא יתן לרבי מרוז'ין, ואת האתרוג היפה יותר הוא יחביא עבור הרבי מרימינוב.
כשהגיע לרבי מרוז'ין ונתן לו את האתרוג הוא ראה כיצד הרבי מרוז'ין הולך ונהייה בצער גדול. כעבור זמן קצר, שאל אותו הרבי מרוז'ין: "האם זה אכן האתרוג שלי?" אז החסיד נאלץ לומר לו את האמת. הוא סיפר לו את כל המעשה והראה לו את האתרוג שקנה עבור ר' מנדלי. אז אמר הרבי מרוז'ין :"זה האתרוג שלי!" והסביר: "בט"ו בשבט מראים לצדיק את האתרוג שיהיה לו בסוכות. כשראיתי את האתרוג [הראשון שהראת לי] ולא זיהיתי אותו פחדתי מאוד מכיוון שידוע שאם הצדיק מקלקל במעשיו, הוא לא זוכה לקבל את האתרוג שהראו לו בט"ו בשבט. לכן, כשהראית לי את האתרוג האחר, יראתי שאכן קלקלתי במשהו שאיני זוכר. אולם, כעת שאני רואה שהאתרוג האחרון שקנית [הוא זה ש]באמת יועד לי, אני שמח ורגוע."
ר' וועלוועל כץ
A hasid of R. Mendele of Rimanov was once in Vienna. That year there were no etrogim in Galicia. When the hasid saw a very nice etrog, he bought it for R. Mendele. Later, he saw an even nicer etrog, so he thought to himself since he would have to travel through Sadigora, he would give the first etrog he purchased for R. Mendele to the Rizhiner, and the second etrog he would hide for the Rimanover.
When he came to the Rizhiner and gave him the etrog, he saw how the Rizhiner became deeply disconcerted. After a while, the Rizhiner asked him: “is this indeed my etrog?” [At this point] the hasid had to tell the whole truth and he told him the entire story and showed him the etrog that he purchased for R. Mendele. [Upon seeing it] the Rizhiner called out, “This is my etrog!” And the Rizhiner explained: on 15 Shvat the Tzaddik is shown the etrog he will have on Sukkot. When I saw the etrog [that you originally showed me] I did not recognize it. I was very scared because it is known that if the Tzaddik’s behavior is faulty, he does not merit to receive the etrog that was shown to him on 15 Shvat. When I saw the other etrog, I was afraid that I did something wrong that I don’t remember, but now that I see that the last etrog that you bought was designated for me, I am happy and reassured.”
I.F.
R. Velvel Katz
א חסיד פון ר' מענדעלע רימענאווער איז איינמאל געווען אין ווין. אין יענעם יאר זענען נישט געווען קיין אתרוגים אין גאליציען און אז דער חסיד האט געזען א זייער א שענעם אתרוג האט ער אים געקויפט פאר ר' מענדעלע. שפעטער זעט ער א גאר א שענערעם אתרוג – טראכט ער אזוי ער דארף אויך דארכפארען סאדיגארא וועט ער דעם ערשטען אתרוג וואס ער האט געקויפט פאר דעם ר' מענדעלע געבען דעם ריזשינער און דעם שענערען בעהאלטען פאר דעם רימינאווער.
אז ער איז געקומען צום ריזשינער און האט אים געגעבען דעם אתרוג האט ער געזען ווי דער ריזשינער איז שטארק צערטומעלט געווארען. נאך א שטיק צייט פרעגט אים דער ריזשינער – דאס איז תאקי מיין אתרוג?
האט דער חסיד שוין געדארפט זאגען דעם גאנצען אמת און האט אים דערציילט די גאנצע מעשה און האט אים געוויזען דעם אתרוג וואס ער האט געקויפט פאר ר' מענדעלע – האט זיך דער ריזשינער אנגער- ופען – דאס איז מיין אתרוג!
האט דער ריזשינער זיך אנגערופען: חמשה עשר בשבט ווייזט מען דעם צדיק וואס פאר אן אתרוג ער וועט האבען סוכות. אזוי ווי איך האב געזען דעם אתרוג האב איך אים נישט דערקענט. האב איך זיך זייער שטארק דערשראקען ווייל עס איס באוואוסט דאס דער צדיק אויב ער איז געווען מקלקל במעשיו איז ער נישט זוכה צו באקומען דעם אתרוג וואס ער האט גע מען האט אים געוויזען חמשה עשר בשבט. און אז איך האב אויך געזען דעם אנדערען אתרוג האב איך מורא געהאט דאס איך האב עפעס מקלקל געווען וואס איך געדענק נישט. אבער יעצט אז איך זע דאס דער אתרוג וואס דו האסט געקויפט צום לעצטען איז באמת געווען באשטימט פאר מיר בין איך שוין צו פרידען און בארוהיגט.
י.פ) ר' וועלוועל כץ
חסיד של ר' מנדלי מרימינוב היה פעם בווינה. באותה שנה לא היו אתרוגים בגליציה בכלל וכשהחסיד ראה אתרוג יפה מאוד הוא קנה אותו עבור ר' מנדלי. [אולם] אחר כך, הוא ראה אתרוג עוד יותר יפה וחשב שמכיוון שהוא צריך לעבור דרך סדיגורה אז את האתרוג שקנה לר' מנדלי הוא יתן לרבי מרוז'ין, ואת האתרוג היפה יותר הוא יחביא עבור הרבי מרימינוב.
כשהגיע לרבי מרוז'ין ונתן לו את האתרוג הוא ראה כיצד הרבי מרוז'ין הולך ונהייה בצער גדול. כעבור זמן קצר, שאל אותו הרבי מרוז'ין: "האם זה אכן האתרוג שלי?" אז החסיד נאלץ לומר לו את האמת. הוא סיפר לו את כל המעשה והראה לו את האתרוג שקנה עבור ר' מנדלי. אז אמר הרבי מרוז'ין :"זה האתרוג שלי!" והסביר: "בט"ו בשבט מראים לצדיק את האתרוג שיהיה לו בסוכות. כשראיתי את האתרוג [הראשון שהראת לי] ולא זיהיתי אותו פחדתי מאוד מכיוון שידוע שאם הצדיק מקלקל במעשיו, הוא לא זוכה לקבל את האתרוג שהראו לו בט"ו בשבט. לכן, כשהראית לי את האתרוג האחר, יראתי שאכן קלקלתי במשהו שאיני זוכר. אולם, כעת שאני רואה שהאתרוג האחרון שקנית [הוא זה ש]באמת יועד לי, אני שמח ורגוע."
ר' וועלוועל כץ
A hasid of R. Mendele of Rimanov was once in Vienna. That year there were no etrogim in Galicia. When the hasid saw a very nice etrog, he bought it for R. Mendele. Later, he saw an even nicer etrog, so he thought to himself since he would have to travel through Sadigora, he would give the first etrog he purchased for R. Mendele to the Rizhiner, and the second etrog he would hide for the Rimanover.
When he came to the Rizhiner and gave him the etrog, he saw how the Rizhiner became deeply disconcerted. After a while, the Rizhiner asked him: “is this indeed my etrog?” [At this point] the hasid had to tell the whole truth and he told him the entire story and showed him the etrog that he purchased for R. Mendele. [Upon seeing it] the Rizhiner called out, “This is my etrog!” And the Rizhiner explained: on 15 Shvat the Tzaddik is shown the etrog he will have on Sukkot. When I saw the etrog [that you originally showed me] I did not recognize it. I was very scared because it is known that if the Tzaddik’s behavior is faulty, he does not merit to receive the etrog that was shown to him on 15 Shvat. When I saw the other etrog, I was afraid that I did something wrong that I don’t remember, but now that I see that the last etrog that you bought was designated for me, I am happy and reassured.”
I.F.
R. Velvel Katz
א חסיד פון ר' מענדעלע רימענאווער איז איינמאל געווען אין ווין. אין יענעם יאר זענען נישט געווען קיין אתרוגים אין גאליציען און אז דער חסיד האט געזען א זייער א שענעם אתרוג האט ער אים געקויפט פאר ר' מענדעלע. שפעטער זעט ער א גאר א שענערעם אתרוג – טראכט ער אזוי ער דארף אויך דארכפארען סאדיגארא וועט ער דעם ערשטען אתרוג וואס ער האט געקויפט פאר דעם ר' מענדעלע געבען דעם ריזשינער און דעם שענערען בעהאלטען פאר דעם רימינאווער.
אז ער איז געקומען צום ריזשינער און האט אים געגעבען דעם אתרוג האט ער געזען ווי דער ריזשינער איז שטארק צערטומעלט געווארען. נאך א שטיק צייט פרעגט אים דער ריזשינער – דאס איז תאקי מיין אתרוג?
האט דער חסיד שוין געדארפט זאגען דעם גאנצען אמת און האט אים דערציילט די גאנצע מעשה און האט אים געוויזען דעם אתרוג וואס ער האט געקויפט פאר ר' מענדעלע – האט זיך דער ריזשינער אנגער- ופען – דאס איז מיין אתרוג!
האט דער ריזשינער זיך אנגערופען: חמשה עשר בשבט ווייזט מען דעם צדיק וואס פאר אן אתרוג ער וועט האבען סוכות. אזוי ווי איך האב געזען דעם אתרוג האב איך אים נישט דערקענט. האב איך זיך זייער שטארק דערשראקען ווייל עס איס באוואוסט דאס דער צדיק אויב ער איז געווען מקלקל במעשיו איז ער נישט זוכה צו באקומען דעם אתרוג וואס ער האט גע מען האט אים געוויזען חמשה עשר בשבט. און אז איך האב אויך געזען דעם אנדערען אתרוג האב איך מורא געהאט דאס איך האב עפעס מקלקל געווען וואס איך געדענק נישט. אבער יעצט אז איך זע דאס דער אתרוג וואס דו האסט געקויפט צום לעצטען איז באמת געווען באשטימט פאר מיר בין איך שוין צו פרידען און בארוהיגט.
י.פ) ר' וועלוועל כץ
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
