אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
בעש"ט (1)
כשהבעש"ט רק הגיע למז'יבוז' היו בעיר הרבה מתנגדים, אבל למדנים גדולים. ראש למתנגדים היה יהודי אחד עשיר שהייתה לו בת אחת. הבת נהייתה חולה מאוד וכל מה שהרופאים ניסו לעשות, לא עזר.
כמה נשים באו אל אשתו וייעצו לה שכדאי ללכת אל הבעש"ט – אולי הוא יוכל לעזור. הצליחה האישה לשכנע את בעלה שילך אל הבעש"ט , אבל משום שהתבייש מחברים שלו – שהיו מתנגדים, הוא הלך אל הבעש"ט באמצע הלילה.
הוא סיפר לבעש"ט את המעשה על חולי בתו והבעש"ט לא אמר לו דבר, אלא רק שילך הביתה ושהוא – הבעש"ט, יבוא אליו למחרת.
היהודי היה נסער מאוד – מצד אחד הוא התבייש מחבורת המתנגדים, שהוא עצמו עמד בראשה – אבל מצד שני, הוא פחד לומר לבעש"ט שלא יבוא אליו הביתה.
למחרת בבוקר, הבעש"ט בא אליו הביתה והוא ניגש למיטת החולה ובירך את הבת: "אני מאחל לך רפואה שלמה מגן-עדן" והלך הביתה.
מאחר והוא היה עשיר, לאותו יהודי היו תמיד שני שומרים בלילה – בזמן שאחד ישן, השני היה ער וכל כמה שעות השומרים היו מתחלפים. בלילה שלאחר היום בו הבעש"ט היה אצלם בבית – נפתחה הדלת באמצע הלילה (למרות שהדלת הייתה נעולה) ונכנס יהודי – שנראה כמו בעל עגלה. ביד אחת היה לו שוט ובאחרת פרח. היהודי ניגש אל החולה ואמר לה כך: "הריחי את הפרח" היא צייתה ובעל העגלה הבטיח שלמחרת בלילה הוא יבוא שוב.
היהודי [= כנראה הכוונה לאחד השומרים] פחד מאוד – הוא העיר את השומר השני וסיפר לו את המעשה, אבל הם מייד ראו שינוי לטובה אצל הנערה. למחרת, הם סיפרו לאבא על מה שקרה. אז, כבר לא היה אכפת לו מה מתנגדי העיר יאמרו, והוא מיד רץ אל הבעש"ט וסיפר לו את המעשה.
אמר לו הבעש"ט: "כשהיהודי יבוא עוד הפעם היום בלילה, תאמרו לו שהוא צריך לבוא אלי."
באותו הלילה קרה אותו הדבר; היהודי בא עוד הפעם, נתן לנערה להריח את הפרח וראו שינוי לטובה. אבי הנערה אמר ליהודי את מה הבעש"ט ביקש ממנו, והוא יצא.
בבוקר, בא האבא אל הבעש"ט והבעש"ט אמר לו לשבת וסיפר לו מי הוא אותו יהודי: "אותו יהודי היה כל ימיו בעל עגלה – אולם, חוטא
בעש"ט (2)
חוטא גדול – שעשה את כל העברות שבעולם. פעם, הוא נסע ביער עם הכרכרה שלו כשהוא ראה יהודי אחד תלוי על עץ. הוא הסיע את הכרכרה אל מתחת לעץ, גזם אותו והיהודי נפל לתוך הכרכרה על החציר. הוא נסע משם אל העיירה והצילו את היהודי והוא נשאר בחיים.
כשהיהודי בעל העגלה נפטר והגיע אל בית-דין של מעלה באו מלאכי חבלה והראו שכל אחד מהם נברא מעבירה אחרת. אולם, לאחר מכן בא המלאך גבריאל בעצמו וסיפר את המעשה כיצד בעל העגלה הציל את היהודי ממוות בטוח. הוחלט להניח את העברות על צד אחד במאזניים ואת הכרכרה והסוס שאיתם הוא הציל את היהודי, על הצד השני של המאזניים – ויצא שהצדדים היו שווים.
לא ידעו מה לעשות – לגיהנום לא יכלו לשלוח אותו – הוא הרי הציל נפש אחת מישראל, ולגן עדן גם לא [יכלו לשלוח אותו] – אי אפשר סתם להתעלם מהעברות שלו. אז החליטו לעשות אותו שמש בגן עדן, וכשצריך לשלוח רפואה מגן עדן, שולחים את בעל העגלה."
סיים הבעש"ט את דבריו: "זה היה היהודי שבא אל בתך."
י.פ.
אברהם ליפע פאפיק
שמע מר' אלעזר זאהן ממז'יבוז'
Besht (1)
When the Besht came to Medzibuz the town was full of opponents but they were great scholars.
The chief of the opponents was a wealthy Jew who had a daughter. The daughter became very ill and nothing the doctors tried to do helped.
Women came to his wife and advised her that they should go to the Besht – perhaps he would be able to help.
The wife convinced her husband to go to the Besht – but since he was ashamed before his friends – the opponents, he went to the Besht late at night.
He told the Besht about his daughter’s illness and the Besht did not say anything to him – except that he should go home and that he – the Besht will come to him tomorrow.
The Jew was in turmoil – on the one hand, he was ashamed before the group of opponents of which he was the chief – but at the same time he was afraid to tell the Besht not to come to his house. In the morning the Besht came to his home, went over to the sickbed, and blessed the daughter: “I bless you with a full recovery from heaven [gan eden]” and he went home. Since he was a wealthy man, the Jew always had at night two guards – when one went to sleep the other was awake, and every few hours the guards changed. The night after the day when the Besht had visited their home – the door opened in the middle of the night (even though the door was bolted) and a Jew entered – he looked like a wagon driver and in one hand he had a whip and in the other hand a flower. The Jew went over to the patient and said to her: “Smell this flower.” She obeyed him and the wagon driver promised her that tomorrow night he would come again.
The Jew became very afraid – he woke up the other guard and told him what had happened. But they immediately saw that there was a change for the better in the girl. In the morning they told the father what had happened – he no longer cared what the town’s opponents would say and he ran to the Besht and told him the story.
The Besht told him that 'when the Jew comes again tonight tell him to come to me.'
That night was the same. The Jew came again – gave the girl the flower to smell and they saw that there was a change for the better. The father of the girl told the Jew what the Besht had asked and he left. In the morning the father went to the Besht and the Besht told him to sit and he told him who that Jew was: 'The Jew was a wagon driver all his life –
Besht (2)
but a great sinner – he committed every sin in the world. He was once traveling in a forest with his wagon – and he saw a Jew hanging from a tree. He brought his wagon under the tree – cut the Jew down and fell into the hay wagon – he brought him to a village and they saved the Jew and he remained alive.
When the wagon driver died and came to the heavenly court all the maleficent angels came and showed that they were each created from this sin – another from that one.
But then the angel Gabriel himself came and told the story of how the wagon driver saved the Jew from certain death. They decided to place all the sins on one scale and the horse and wagon with which he had saved the Jew on the other scale – and it was even.
They did not know what to do – they couldn’t send him to hell – he did save a Jewish soul but neither [could they send him] to heaven – his sins cannot simply be dismissed. So they decided to make him a servant of Heaven – and when they need to send healing from heaven they send the wagon driver.'
The Besht concluded: 'This was the Jew who visited your daughter.'
I.F.
Abraham Lipa Popik
Heard from R. Elazar Zohn
A Mezibuzer
בעש"ט (1)
ווען דער בעשט איז געקומען נאך מעזשביזש איז געווען די שטאדט פול מיט מתנגדים אבער גרויסע לומדים.
דער ראש פון די מתנגדים איז געווען א ייד אן עושר וואס האט געהאט א טאכטער. איז די טאכטער שטארק שלאף גיווארען און אלעס וואס דאקטוירים האבען געפרוווט טוען האט גאר נישט געהאלפען.
זענען ווייבער געקומען צו זיין פרוי און האבען איר געראטען דאס מען זאל געען צום בעשט – אפשר וועט ער קענען העלפען.
האט דאס ווייב געפועלט ביי איר מאן דאס ער זאל געען צום בעשט – אבער אזוי [ווי] ער האט זיך געשעמט פאר זיין חברים – די מתנגדים איז ער צום בעשט געגאנגען שפעט ביי נאכט.
ער האט דערציילט דעם בעשט די מעשה פון זיין טאכטער'ס שלאפקייט און דער בעשט האט אים גאר נישט געזאגט – נאר אז ער וועט זאל אהיים געען און אז ער – דער בעשט וועט זיין ביי אים מארגען.
מארגען איז דער בעשט
דער ייד איז געווען זייער אויפגערעגט – מצד אחד האט ער זיך געשעמט פאר דער חברה מתנגדים פון וועמען ער איז געווען דער ראש – אבער אין דער זעלבער צייט האט ער מורא געהאט צו זאגען דעם בעשט אז ער זאל נישט קומען צו אים אין שטוב אריין.
צו מארגענס איז דער בעשט געקומען צו אים אין דער היים צוגעגאנגען צום קראנקען בעט און אנגעוואנשין דער טאכטער: איך ווינש דיר א רפואה שלמה פון גן עדן און איז אהיימגעגאנגען.
דער ייד זייענדיג אן עושר – האט ביינאכט שטענדיג געהאט צוויי שומרים – בשעת איינער איז געשלאפען איז דער אנדערער געווען וואך און אלע פאר שעה האבען זיך די שומרים געביטען. אין דער נאכט נאך דעם טאג וואס דער בעשט איז געווען ביי זיי אין דערהיים – האט זיך אין מיטען ביי נאכט אויפגעמאט די טיר. (כאטש די טיר איז געווען פאריגעלט) און עס קומט אריין א ייד – וואס האט אויסגעקוקט ווי א בעל עגלה. אין איין האנד האט ער געהאט א בייטש אין דער אנדערער האנד א פלעשל בלומע. דער ייד איז צוגעגאנגען צו דער קראנקען און איר א זאג געטון: גיב א שמעק פון דער פלאש בלום זי האט אים געפאלגט און דער בעל עגלה האט איר צוגעזאגט אז מארגען ביי נאכט וועט ער נאכאמאל קומען.
דער ייד האט זיך שטארק דערשראקען – האט אויפגעוועקט דעם אנדערען שומר און דערציילט אים די מעשה. אבער זיי האבען באלד געזען א שינוי פאר א בעסערונג ביי פון'ם דעם מעדעל. אין דער פרי האבען זיי דערציילט וואס עס האט געטראפען דעם פאטער – און ער האט שוין נישט געקוקט וואס די שטאדט מתנגדים וועלען זאגען איז באלד צוגעלאפען צום בעשט און אים דערציילט די מעשה.
האט אים דער בעשט געזאגט אז דער ייד וועט נאכאמאל קומען היינט ביי נאכט וועלס אים אנזאגען אז ער זאל צוקומען צו מיר.
די נאכט איז געווען דאס זעלבע. דער ייד איז נאכאמאל געקומען – געגעבען דעם מעדעל א שמעק פון דער בלום פלאש און מען האט געזען א שינוי פאר בעסערונג. דער פאטער פון דעם מעדעל האט דעם ייד געהי אנגעזאגט וואס דער בעשט האט אים געבעטען און ער איז ארויס.
אין דער פרי איז דער פאטער געקומען צום בעשט און דער בעשט האט אים געהייסען זיצען און האט אים דערציילט ווער דער ייד איז:
דער ייד איז כל ימיו געווען אן בעל עגלה – א גרויסער
בעש"ט (2)
חוטאני'ק אבער – אבגעטון כל עברות שבעולם. אמאל איז ער געפארען אין דעם וואלד מיט זיין וואגען – האט ער געזעען א יידן הענגען אויף א בוים. האט ער צוגעפירט דעם וואגען אונטער דען בוים – אבגעשניטען דעם יידן וואס איז אריינגעפאלען אין דעם וואגען פון היי – אוועגגעפירט אין {שטעדטען} [שטעדטעל] און מען האט אפגעראטעוועט דעם יידן און ער איז געבליבען לעבען.
אז דער בעל עגלה איז געשטארבען {אן} [און] געקומען צום בית דין של מעלה, זענען אלע מלאכי מלאכי חבלה געקומען און אנגעוויזען {א} [אז] זיי זענען באשאפען געווארען פון דער עבירה – דער פון דער.
אבער נאך דעם איז געקומען מלאך גבריאל אליין און דערציילט די מעשה ווי דער בעל עגלה האט געראטעוועט דעם יידן פון א זיכערען טויט. האט מען באשלאסען די עברות אוועגלעגען אויף איין װָאגשאָל און דעם וואגען און פערד מיט וואס ער האט געראטעוועט דעם יידען אויף דער אנדערער װָאגשאָל – און עס איז געווען גלייך אויף גלייך.
האט מען נישט געוואוסט וואס צו טוען – אין גהנם שיקען קען מען נישט – ער האט דאך פארט געראטעוואט נפש אחת מישראל און אים גן עדן אויך נישט – די עברות זיינע קענען מען נישט גלאט וואו אוועקמאכען מיט דער האנד. האט מען באשלאסען אים צו מאכען א שמש פון דעם גן עדן – און ווען מען דארף שיקען א רפואה פון'ם גן עדן שיקט מען דעם בעל עגלה.
האט דער בעשט אויסגעלאזט: דאס איז געווען דער ייד וואס איז געווען ביי דיין טאכטער.
י.פ)
אברהם ליפע פאפיק
געהערט פון ר' אלעזר זאהן
א מעזשביזשער
בעש"ט (1)
כשהבעש"ט רק הגיע למז'יבוז' היו בעיר הרבה מתנגדים, אבל למדנים גדולים. ראש למתנגדים היה יהודי אחד עשיר שהייתה לו בת אחת. הבת נהייתה חולה מאוד וכל מה שהרופאים ניסו לעשות, לא עזר.
כמה נשים באו אל אשתו וייעצו לה שכדאי ללכת אל הבעש"ט – אולי הוא יוכל לעזור. הצליחה האישה לשכנע את בעלה שילך אל הבעש"ט , אבל משום שהתבייש מחברים שלו – שהיו מתנגדים, הוא הלך אל הבעש"ט באמצע הלילה.
הוא סיפר לבעש"ט את המעשה על חולי בתו והבעש"ט לא אמר לו דבר, אלא רק שילך הביתה ושהוא – הבעש"ט, יבוא אליו למחרת.
היהודי היה נסער מאוד – מצד אחד הוא התבייש מחבורת המתנגדים, שהוא עצמו עמד בראשה – אבל מצד שני, הוא פחד לומר לבעש"ט שלא יבוא אליו הביתה.
למחרת בבוקר, הבעש"ט בא אליו הביתה והוא ניגש למיטת החולה ובירך את הבת: "אני מאחל לך רפואה שלמה מגן-עדן" והלך הביתה.
מאחר והוא היה עשיר, לאותו יהודי היו תמיד שני שומרים בלילה – בזמן שאחד ישן, השני היה ער וכל כמה שעות השומרים היו מתחלפים. בלילה שלאחר היום בו הבעש"ט היה אצלם בבית – נפתחה הדלת באמצע הלילה (למרות שהדלת הייתה נעולה) ונכנס יהודי – שנראה כמו בעל עגלה. ביד אחת היה לו שוט ובאחרת פרח. היהודי ניגש אל החולה ואמר לה כך: "הריחי את הפרח" היא צייתה ובעל העגלה הבטיח שלמחרת בלילה הוא יבוא שוב.
היהודי [= כנראה הכוונה לאחד השומרים] פחד מאוד – הוא העיר את השומר השני וסיפר לו את המעשה, אבל הם מייד ראו שינוי לטובה אצל הנערה. למחרת, הם סיפרו לאבא על מה שקרה. אז, כבר לא היה אכפת לו מה מתנגדי העיר יאמרו, והוא מיד רץ אל הבעש"ט וסיפר לו את המעשה.
אמר לו הבעש"ט: "כשהיהודי יבוא עוד הפעם היום בלילה, תאמרו לו שהוא צריך לבוא אלי."
באותו הלילה קרה אותו הדבר; היהודי בא עוד הפעם, נתן לנערה להריח את הפרח וראו שינוי לטובה. אבי הנערה אמר ליהודי את מה הבעש"ט ביקש ממנו, והוא יצא.
בבוקר, בא האבא אל הבעש"ט והבעש"ט אמר לו לשבת וסיפר לו מי הוא אותו יהודי: "אותו יהודי היה כל ימיו בעל עגלה – אולם, חוטא
בעש"ט (2)
חוטא גדול – שעשה את כל העברות שבעולם. פעם, הוא נסע ביער עם הכרכרה שלו כשהוא ראה יהודי אחד תלוי על עץ. הוא הסיע את הכרכרה אל מתחת לעץ, גזם אותו והיהודי נפל לתוך הכרכרה על החציר. הוא נסע משם אל העיירה והצילו את היהודי והוא נשאר בחיים.
כשהיהודי בעל העגלה נפטר והגיע אל בית-דין של מעלה באו מלאכי חבלה והראו שכל אחד מהם נברא מעבירה אחרת. אולם, לאחר מכן בא המלאך גבריאל בעצמו וסיפר את המעשה כיצד בעל העגלה הציל את היהודי ממוות בטוח. הוחלט להניח את העברות על צד אחד במאזניים ואת הכרכרה והסוס שאיתם הוא הציל את היהודי, על הצד השני של המאזניים – ויצא שהצדדים היו שווים.
לא ידעו מה לעשות – לגיהנום לא יכלו לשלוח אותו – הוא הרי הציל נפש אחת מישראל, ולגן עדן גם לא [יכלו לשלוח אותו] – אי אפשר סתם להתעלם מהעברות שלו. אז החליטו לעשות אותו שמש בגן עדן, וכשצריך לשלוח רפואה מגן עדן, שולחים את בעל העגלה."
סיים הבעש"ט את דבריו: "זה היה היהודי שבא אל בתך."
י.פ.
אברהם ליפע פאפיק
שמע מר' אלעזר זאהן ממז'יבוז'
Besht (1)
When the Besht came to Medzibuz the town was full of opponents but they were great scholars.
The chief of the opponents was a wealthy Jew who had a daughter. The daughter became very ill and nothing the doctors tried to do helped.
Women came to his wife and advised her that they should go to the Besht – perhaps he would be able to help.
The wife convinced her husband to go to the Besht – but since he was ashamed before his friends – the opponents, he went to the Besht late at night.
He told the Besht about his daughter’s illness and the Besht did not say anything to him – except that he should go home and that he – the Besht will come to him tomorrow.
The Jew was in turmoil – on the one hand, he was ashamed before the group of opponents of which he was the chief – but at the same time he was afraid to tell the Besht not to come to his house. In the morning the Besht came to his home, went over to the sickbed, and blessed the daughter: “I bless you with a full recovery from heaven [gan eden]” and he went home. Since he was a wealthy man, the Jew always had at night two guards – when one went to sleep the other was awake, and every few hours the guards changed. The night after the day when the Besht had visited their home – the door opened in the middle of the night (even though the door was bolted) and a Jew entered – he looked like a wagon driver and in one hand he had a whip and in the other hand a flower. The Jew went over to the patient and said to her: “Smell this flower.” She obeyed him and the wagon driver promised her that tomorrow night he would come again.
The Jew became very afraid – he woke up the other guard and told him what had happened. But they immediately saw that there was a change for the better in the girl. In the morning they told the father what had happened – he no longer cared what the town’s opponents would say and he ran to the Besht and told him the story.
The Besht told him that 'when the Jew comes again tonight tell him to come to me.'
That night was the same. The Jew came again – gave the girl the flower to smell and they saw that there was a change for the better. The father of the girl told the Jew what the Besht had asked and he left. In the morning the father went to the Besht and the Besht told him to sit and he told him who that Jew was: 'The Jew was a wagon driver all his life –
Besht (2)
but a great sinner – he committed every sin in the world. He was once traveling in a forest with his wagon – and he saw a Jew hanging from a tree. He brought his wagon under the tree – cut the Jew down and fell into the hay wagon – he brought him to a village and they saved the Jew and he remained alive.
When the wagon driver died and came to the heavenly court all the maleficent angels came and showed that they were each created from this sin – another from that one.
But then the angel Gabriel himself came and told the story of how the wagon driver saved the Jew from certain death. They decided to place all the sins on one scale and the horse and wagon with which he had saved the Jew on the other scale – and it was even.
They did not know what to do – they couldn’t send him to hell – he did save a Jewish soul but neither [could they send him] to heaven – his sins cannot simply be dismissed. So they decided to make him a servant of Heaven – and when they need to send healing from heaven they send the wagon driver.'
The Besht concluded: 'This was the Jew who visited your daughter.'
I.F.
Abraham Lipa Popik
Heard from R. Elazar Zohn
A Mezibuzer
בעש"ט (1)
ווען דער בעשט איז געקומען נאך מעזשביזש איז געווען די שטאדט פול מיט מתנגדים אבער גרויסע לומדים.
דער ראש פון די מתנגדים איז געווען א ייד אן עושר וואס האט געהאט א טאכטער. איז די טאכטער שטארק שלאף גיווארען און אלעס וואס דאקטוירים האבען געפרוווט טוען האט גאר נישט געהאלפען.
זענען ווייבער געקומען צו זיין פרוי און האבען איר געראטען דאס מען זאל געען צום בעשט – אפשר וועט ער קענען העלפען.
האט דאס ווייב געפועלט ביי איר מאן דאס ער זאל געען צום בעשט – אבער אזוי [ווי] ער האט זיך געשעמט פאר זיין חברים – די מתנגדים איז ער צום בעשט געגאנגען שפעט ביי נאכט.
ער האט דערציילט דעם בעשט די מעשה פון זיין טאכטער'ס שלאפקייט און דער בעשט האט אים גאר נישט געזאגט – נאר אז ער וועט זאל אהיים געען און אז ער – דער בעשט וועט זיין ביי אים מארגען.
מארגען איז דער בעשט
דער ייד איז געווען זייער אויפגערעגט – מצד אחד האט ער זיך געשעמט פאר דער חברה מתנגדים פון וועמען ער איז געווען דער ראש – אבער אין דער זעלבער צייט האט ער מורא געהאט צו זאגען דעם בעשט אז ער זאל נישט קומען צו אים אין שטוב אריין.
צו מארגענס איז דער בעשט געקומען צו אים אין דער היים צוגעגאנגען צום קראנקען בעט און אנגעוואנשין דער טאכטער: איך ווינש דיר א רפואה שלמה פון גן עדן און איז אהיימגעגאנגען.
דער ייד זייענדיג אן עושר – האט ביינאכט שטענדיג געהאט צוויי שומרים – בשעת איינער איז געשלאפען איז דער אנדערער געווען וואך און אלע פאר שעה האבען זיך די שומרים געביטען. אין דער נאכט נאך דעם טאג וואס דער בעשט איז געווען ביי זיי אין דערהיים – האט זיך אין מיטען ביי נאכט אויפגעמאט די טיר. (כאטש די טיר איז געווען פאריגעלט) און עס קומט אריין א ייד – וואס האט אויסגעקוקט ווי א בעל עגלה. אין איין האנד האט ער געהאט א בייטש אין דער אנדערער האנד א פלעשל בלומע. דער ייד איז צוגעגאנגען צו דער קראנקען און איר א זאג געטון: גיב א שמעק פון דער פלאש בלום זי האט אים געפאלגט און דער בעל עגלה האט איר צוגעזאגט אז מארגען ביי נאכט וועט ער נאכאמאל קומען.
דער ייד האט זיך שטארק דערשראקען – האט אויפגעוועקט דעם אנדערען שומר און דערציילט אים די מעשה. אבער זיי האבען באלד געזען א שינוי פאר א בעסערונג ביי פון'ם דעם מעדעל. אין דער פרי האבען זיי דערציילט וואס עס האט געטראפען דעם פאטער – און ער האט שוין נישט געקוקט וואס די שטאדט מתנגדים וועלען זאגען איז באלד צוגעלאפען צום בעשט און אים דערציילט די מעשה.
האט אים דער בעשט געזאגט אז דער ייד וועט נאכאמאל קומען היינט ביי נאכט וועלס אים אנזאגען אז ער זאל צוקומען צו מיר.
די נאכט איז געווען דאס זעלבע. דער ייד איז נאכאמאל געקומען – געגעבען דעם מעדעל א שמעק פון דער בלום פלאש און מען האט געזען א שינוי פאר בעסערונג. דער פאטער פון דעם מעדעל האט דעם ייד געהי אנגעזאגט וואס דער בעשט האט אים געבעטען און ער איז ארויס.
אין דער פרי איז דער פאטער געקומען צום בעשט און דער בעשט האט אים געהייסען זיצען און האט אים דערציילט ווער דער ייד איז:
דער ייד איז כל ימיו געווען אן בעל עגלה – א גרויסער
בעש"ט (2)
חוטאני'ק אבער – אבגעטון כל עברות שבעולם. אמאל איז ער געפארען אין דעם וואלד מיט זיין וואגען – האט ער געזעען א יידן הענגען אויף א בוים. האט ער צוגעפירט דעם וואגען אונטער דען בוים – אבגעשניטען דעם יידן וואס איז אריינגעפאלען אין דעם וואגען פון היי – אוועגגעפירט אין {שטעדטען} [שטעדטעל] און מען האט אפגעראטעוועט דעם יידן און ער איז געבליבען לעבען.
אז דער בעל עגלה איז געשטארבען {אן} [און] געקומען צום בית דין של מעלה, זענען אלע מלאכי מלאכי חבלה געקומען און אנגעוויזען {א} [אז] זיי זענען באשאפען געווארען פון דער עבירה – דער פון דער.
אבער נאך דעם איז געקומען מלאך גבריאל אליין און דערציילט די מעשה ווי דער בעל עגלה האט געראטעוועט דעם יידן פון א זיכערען טויט. האט מען באשלאסען די עברות אוועגלעגען אויף איין װָאגשאָל און דעם וואגען און פערד מיט וואס ער האט געראטעוועט דעם יידען אויף דער אנדערער װָאגשאָל – און עס איז געווען גלייך אויף גלייך.
האט מען נישט געוואוסט וואס צו טוען – אין גהנם שיקען קען מען נישט – ער האט דאך פארט געראטעוואט נפש אחת מישראל און אים גן עדן אויך נישט – די עברות זיינע קענען מען נישט גלאט וואו אוועקמאכען מיט דער האנד. האט מען באשלאסען אים צו מאכען א שמש פון דעם גן עדן – און ווען מען דארף שיקען א רפואה פון'ם גן עדן שיקט מען דעם בעל עגלה.
האט דער בעשט אויסגעלאזט: דאס איז געווען דער ייד וואס איז געווען ביי דיין טאכטער.
י.פ)
אברהם ליפע פאפיק
געהערט פון ר' אלעזר זאהן
א מעזשביזשער
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
