אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
פעם אחת בסוכות בערב, כשר' חיים מצאנז מחכמי בראד התיישב לבד בסוכה עם בנו, הוא דיבר נגד הבעש"ט כפי שאסור לדבר! ואחר כך הם הלכו לישון. מוקדם בבוקר הוא התעורר והלך למקווה, ובדרך הוא פגש את הבעש"ט.
שאל אותו הבעש"ט: "מה? יושבים עם אושפיזין קדושים בסוכה ומדברים כך לשון הרע?" ר' חיים תהה כיצד ידע הבעש"ט את כל המעשה, הרי אף אחד לא ישב איתם בסוכה והוא ידע שהבן שלו עדיין ישן. שאל אותו: "מי סיפר לך את זה?"
ענה לו הבעש"ט שמלאך אחד סיפר לו. שאל אותו עוד ר' חיים מצאנז: "הייתכן? מלאך רשאי לספר לשון הרע?" אמר לו הבעש"ט: "כן! כשעושים מעשים טובים, יוצרים מלאך טוב והוא עושה בוודאי רק טוב, ומלאך כזה לא יספר לשון הרע. אבל אם עושים מעשים רעים – נולד מלאך רע והוא אכן מסר לי לשון הרע."
י.פ.
הרב תאומים
Once, in Sukkot evening, when R. Haim of Sanz, one of the wise men of Brody, was sitting alone with his son in his Sukkah – he spoke against the Besht – As one shouldn't speak! Afterward, they went to sleep. Very early in the morning he woke up and went to the Mikveh. On the way, he met the Besht.
The Besht asked him: “What? You sit with the holy guests (ushpizin) in the Sukkah and you speak such slander?”
R. Hayim wondered how the Besht knew about the whole story. No one else was with them in the Sukkah and he knew that his son was still asleep. He asked him: “Who told you this?”
The Besht replied that an angel told him. R. Hayim Sanzer asked further: “How is an angel allowed to speak slander?”
The Besht said to him: “Yes! If you do good deeds, then a good angel is created and it certainly does only good deeds and such an angel will not speak slander. But if you do bad deeds – a bad angel is created, and it did indeed relate to me the slander.
I.F.
Rabbi Teomim
ר' חיים סאנצער מחכמי בראד האט איינמאל סוכות ביי נאכט בשעת ער איז געזעסען אליין אין סוכה מיט זיינעם א זון – גערעדט אויף דעם בעשט – אזש אסור לדבר! דערנאך זענען זיי גע- גאנגען שלאפען. גאר אין דער פרי האט ער זיך אויפ- געהויבען אין געגאנגען אין מקוה. אויף דעם וועג טרעפט ער דעם בעשט.
פרעגט אים דעם בעשט: שטייטש! מען זיצט מיט די הייליגע אושפיזין אין סוכה און מען רעדט אזוי לשון הרע.
האט זיך ר' חיים געוואונדעט. ווי אזוי ווייס דער בעשט פון דער גאנצער מעשה. קיינער איז דאך נישט געזעסען מיט זיי אין סוכה און ער ווייס דאס זיין זון שלאפט נאך. פרעגט ער אים: ווער האט אייך דאס דערציילט?
ענטפערט אים דער בעש"ט דאס א מלאך האט אים דאס דערציילט. פרגט אים ר' חיים סאנצער ווייטער: ווי מעג דען א מלאך דערציילען לשון הרע.
זאגט אים דער בעשט: יא! אז מען טוט גוטס ווערד באשאפען א גוטער מלאך און ער טוט אוודאי נאך נאר גוטס און אזא מלאך וועט נישט דערציילען לשון הרע.
אויב מען טוט אבער שלעכטס – ווערד געבוירען א שלעכטער מלאך און ער האט מיר שוין יא אבגעטראגען דעם לשון הרע
י.פ)
הרב תאומים
דוד געלבטוך
קאפיטשיניצער חסיד
פעם אחת בסוכות בערב, כשר' חיים מצאנז מחכמי בראד התיישב לבד בסוכה עם בנו, הוא דיבר נגד הבעש"ט כפי שאסור לדבר! ואחר כך הם הלכו לישון. מוקדם בבוקר הוא התעורר והלך למקווה, ובדרך הוא פגש את הבעש"ט.
שאל אותו הבעש"ט: "מה? יושבים עם אושפיזין קדושים בסוכה ומדברים כך לשון הרע?" ר' חיים תהה כיצד ידע הבעש"ט את כל המעשה, הרי אף אחד לא ישב איתם בסוכה והוא ידע שהבן שלו עדיין ישן. שאל אותו: "מי סיפר לך את זה?"
ענה לו הבעש"ט שמלאך אחד סיפר לו. שאל אותו עוד ר' חיים מצאנז: "הייתכן? מלאך רשאי לספר לשון הרע?" אמר לו הבעש"ט: "כן! כשעושים מעשים טובים, יוצרים מלאך טוב והוא עושה בוודאי רק טוב, ומלאך כזה לא יספר לשון הרע. אבל אם עושים מעשים רעים – נולד מלאך רע והוא אכן מסר לי לשון הרע."
י.פ.
הרב תאומים
Once, in Sukkot evening, when R. Haim of Sanz, one of the wise men of Brody, was sitting alone with his son in his Sukkah – he spoke against the Besht – As one shouldn't speak! Afterward, they went to sleep. Very early in the morning he woke up and went to the Mikveh. On the way, he met the Besht.
The Besht asked him: “What? You sit with the holy guests (ushpizin) in the Sukkah and you speak such slander?”
R. Hayim wondered how the Besht knew about the whole story. No one else was with them in the Sukkah and he knew that his son was still asleep. He asked him: “Who told you this?”
The Besht replied that an angel told him. R. Hayim Sanzer asked further: “How is an angel allowed to speak slander?”
The Besht said to him: “Yes! If you do good deeds, then a good angel is created and it certainly does only good deeds and such an angel will not speak slander. But if you do bad deeds – a bad angel is created, and it did indeed relate to me the slander.
I.F.
Rabbi Teomim
ר' חיים סאנצער מחכמי בראד האט איינמאל סוכות ביי נאכט בשעת ער איז געזעסען אליין אין סוכה מיט זיינעם א זון – גערעדט אויף דעם בעשט – אזש אסור לדבר! דערנאך זענען זיי גע- גאנגען שלאפען. גאר אין דער פרי האט ער זיך אויפ- געהויבען אין געגאנגען אין מקוה. אויף דעם וועג טרעפט ער דעם בעשט.
פרעגט אים דעם בעשט: שטייטש! מען זיצט מיט די הייליגע אושפיזין אין סוכה און מען רעדט אזוי לשון הרע.
האט זיך ר' חיים געוואונדעט. ווי אזוי ווייס דער בעשט פון דער גאנצער מעשה. קיינער איז דאך נישט געזעסען מיט זיי אין סוכה און ער ווייס דאס זיין זון שלאפט נאך. פרעגט ער אים: ווער האט אייך דאס דערציילט?
ענטפערט אים דער בעש"ט דאס א מלאך האט אים דאס דערציילט. פרגט אים ר' חיים סאנצער ווייטער: ווי מעג דען א מלאך דערציילען לשון הרע.
זאגט אים דער בעשט: יא! אז מען טוט גוטס ווערד באשאפען א גוטער מלאך און ער טוט אוודאי נאך נאר גוטס און אזא מלאך וועט נישט דערציילען לשון הרע.
אויב מען טוט אבער שלעכטס – ווערד געבוירען א שלעכטער מלאך און ער האט מיר שוין יא אבגעטראגען דעם לשון הרע
י.פ)
הרב תאומים
דוד געלבטוך
קאפיטשיניצער חסיד
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
