אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
כשר' ישראל'נו מהוסיטאן התחיל להניח תפילין, אז אביו, הרבי הזקן [=הראשון] מהוסיטאן, ר' מרדכי פייביש ז"ל, סיפר לו את המעשה הזה [הבא] בזמן שעזר לו להניח את התפילין בפעם הראשונה:
פעם אחת חסידי רוסיה באו אל המגיד והתלוננו שבגלל המרחק הרב קשה להם לבוא [אליו] באופן תדיר יותר, אבל בו בזמן גם קשה להם לשהות תקופה ארוכה בלי הנהגת הרבי. אז המגיד פשט פריט מלבושו, [הוריד את] החגורה, [הוסיף את] המקל שלו ונתן אותם לזקן החבורה ואמר לו: "קח את החפצים אל וויטבסק. שם תמצא איש צעיר בשם מנדל'ה ותתן לו את כל הדברים הללו."
כשהגיעו לוויטבסק הם התחילו לברר על אותו ר' מנד'לה. ענו להם: "יש כאן הרבה מנדל'ים. את מי מהם אתם צריכים?" כך, עד שפגשו אישה יהודייה אחת והיא ענתה להם: "גם לחתני קוראים מנדל'ה, יכול להיות שזה הוא". כשהם פגשו אותו בבית ונתנו לו את כל הדברים [של המגיד] הוא מיד לבש את הבגד וחגר את החגורה ובו ברגע פניו השתנו לחלוטין והם לא הכירו אותו בכלל ופחד גדול נפל עליהם.
הזקן מהוסיטאן ז"ל סיים [את דבריו]: "אתה רואה בני, לפני רגע ככה – וכעת אחר לחלוטין. אני מברך אותך שתהייה אור ואש עבור הדור שלך כמו שר' מנדל'ה מוויביסטק היה בשביל [הדור] שלו."
י.פ.
When R. Israel, the Husyatiner, began to put on phylacteries, his father, the elder Husyatiner, R. Mordechai Faivush, of blessed memory, told him the following story as he helped him put on the phylacteries for the first time.
Hasidim from Russia once came to the Magid and bemoaned the fact that because of the great distance, it is difficult to come more often but at the same time it is also difficult to be for such a long period without a rebbe to guide them.
The Magid took off an item of clothing, [and took] a girdle and a stick and gave them to the oldest of the company and said to him: “Take these items and travel to Vitebsk. There you will find a young man by the name of Mendel and to him you shall give all these things.”
When they arrived in Vitebsk, they began to inquire about R. Mendel. The people said to them, “There are many Mendels – which one do you need?” At last, they encountered a woman and she replied: “My son-in-law is also named Mendel – perhaps it is he.” When they met him at home and gave him the items he immediately put on the clothing and the girdle. At that very moment, his face changed completely, and they no longer recognized him, and a great terror fell upon them.
The elder Husyatiner finished [the tale]: “You see, my child, one moment like this – and now already different. I bless you that you be such a light and fire for your generation as R. Mendel Vitebsker was for his.
I.F.
בשעת ר' ישראלנו' דער הוסיאטינער האט אנגעהויבען צו לעגען תפילין האט אים זיין פאטער דער אלטער הוסיאטינער ר' מרדכי פייביש ז"ל דערצעלט אזא מעשה ווען ער האט אים געהאלפען לעגען די תפילין דעם ערשטען מאל.
אמאל זענען רוסישע חסידים געקומען צום מגיד און האבען זיך באקלוגט דאס צוליב דעם גרויסען מרחק איז עס זיי שווער צו קומען עפטער, אבער אין דער זעלבער צייט איז עס זיי אויך שווער צו זיין אלענגערען זמן און אהן א רבי'ן למנהיג.
האט דער מגיד אויסגעטון זיינס א בגד, א גארטעל און א שטעקען און האט עס איבערגעגעבען דעם זקן פון דער חברותא און האט אים אנגעזאגט: נעם די חפצים און פאהר קיין וויטעבסק. דארט וועסט דו געפינען איינעם אינגען מאן מיט'ן נאמען מענדעלע און אים וועסט דו איבערגעבען די אלע זאכען.
אז זיין זיי זענען געקומען קיין וויטעבסק האבען זיי אנגע=הויבען זיך נאכפרעגען נאך ר' מענדעלע. ענטפערט מען זיי: עס זענען דא אסך מענדעל'עס. וועמען פון זיי דארפט איר? ביז זיי האבען אנגעטראפען א יידינע און זי האט זיי געענטפערט: מיין איידעם הייסט אויך מענדעלע אפשר איז ער דער. און אז זיי האבען אים געטראפען אין הויז אין האבען אים איבערגעגעבען די זאכען האט ער אהן שום השוות שהיות זיך אנגעטון די בגדים און דעם גארטעל און אין דער מיניט איז ער אין גאנצען נשתנה געווארען זיין פנים און זיי האבען אים גאר נישט דער=קענט און א גרויס פחד איז געפאלען אויף זיי.
האט דער אלטער הוסיאטינער ז"ל געענדיגט: זעהסט, מיין קינד פאר אט דער מיניט אזוי – און יעצט שוין אנדערס.
איך בענש דיך: זאלסט זיין אזא ליכט און פייער פאר דיין דור ווי ר' מענדעלע וויטעבסקער איז געווען פאר זיינעם.
י.פ)
כשר' ישראל'נו מהוסיטאן התחיל להניח תפילין, אז אביו, הרבי הזקן [=הראשון] מהוסיטאן, ר' מרדכי פייביש ז"ל, סיפר לו את המעשה הזה [הבא] בזמן שעזר לו להניח את התפילין בפעם הראשונה:
פעם אחת חסידי רוסיה באו אל המגיד והתלוננו שבגלל המרחק הרב קשה להם לבוא [אליו] באופן תדיר יותר, אבל בו בזמן גם קשה להם לשהות תקופה ארוכה בלי הנהגת הרבי. אז המגיד פשט פריט מלבושו, [הוריד את] החגורה, [הוסיף את] המקל שלו ונתן אותם לזקן החבורה ואמר לו: "קח את החפצים אל וויטבסק. שם תמצא איש צעיר בשם מנדל'ה ותתן לו את כל הדברים הללו."
כשהגיעו לוויטבסק הם התחילו לברר על אותו ר' מנד'לה. ענו להם: "יש כאן הרבה מנדל'ים. את מי מהם אתם צריכים?" כך, עד שפגשו אישה יהודייה אחת והיא ענתה להם: "גם לחתני קוראים מנדל'ה, יכול להיות שזה הוא". כשהם פגשו אותו בבית ונתנו לו את כל הדברים [של המגיד] הוא מיד לבש את הבגד וחגר את החגורה ובו ברגע פניו השתנו לחלוטין והם לא הכירו אותו בכלל ופחד גדול נפל עליהם.
הזקן מהוסיטאן ז"ל סיים [את דבריו]: "אתה רואה בני, לפני רגע ככה – וכעת אחר לחלוטין. אני מברך אותך שתהייה אור ואש עבור הדור שלך כמו שר' מנדל'ה מוויביסטק היה בשביל [הדור] שלו."
י.פ.
When R. Israel, the Husyatiner, began to put on phylacteries, his father, the elder Husyatiner, R. Mordechai Faivush, of blessed memory, told him the following story as he helped him put on the phylacteries for the first time.
Hasidim from Russia once came to the Magid and bemoaned the fact that because of the great distance, it is difficult to come more often but at the same time it is also difficult to be for such a long period without a rebbe to guide them.
The Magid took off an item of clothing, [and took] a girdle and a stick and gave them to the oldest of the company and said to him: “Take these items and travel to Vitebsk. There you will find a young man by the name of Mendel and to him you shall give all these things.”
When they arrived in Vitebsk, they began to inquire about R. Mendel. The people said to them, “There are many Mendels – which one do you need?” At last, they encountered a woman and she replied: “My son-in-law is also named Mendel – perhaps it is he.” When they met him at home and gave him the items he immediately put on the clothing and the girdle. At that very moment, his face changed completely, and they no longer recognized him, and a great terror fell upon them.
The elder Husyatiner finished [the tale]: “You see, my child, one moment like this – and now already different. I bless you that you be such a light and fire for your generation as R. Mendel Vitebsker was for his.
I.F.
בשעת ר' ישראלנו' דער הוסיאטינער האט אנגעהויבען צו לעגען תפילין האט אים זיין פאטער דער אלטער הוסיאטינער ר' מרדכי פייביש ז"ל דערצעלט אזא מעשה ווען ער האט אים געהאלפען לעגען די תפילין דעם ערשטען מאל.
אמאל זענען רוסישע חסידים געקומען צום מגיד און האבען זיך באקלוגט דאס צוליב דעם גרויסען מרחק איז עס זיי שווער צו קומען עפטער, אבער אין דער זעלבער צייט איז עס זיי אויך שווער צו זיין אלענגערען זמן און אהן א רבי'ן למנהיג.
האט דער מגיד אויסגעטון זיינס א בגד, א גארטעל און א שטעקען און האט עס איבערגעגעבען דעם זקן פון דער חברותא און האט אים אנגעזאגט: נעם די חפצים און פאהר קיין וויטעבסק. דארט וועסט דו געפינען איינעם אינגען מאן מיט'ן נאמען מענדעלע און אים וועסט דו איבערגעבען די אלע זאכען.
אז זיין זיי זענען געקומען קיין וויטעבסק האבען זיי אנגע=הויבען זיך נאכפרעגען נאך ר' מענדעלע. ענטפערט מען זיי: עס זענען דא אסך מענדעל'עס. וועמען פון זיי דארפט איר? ביז זיי האבען אנגעטראפען א יידינע און זי האט זיי געענטפערט: מיין איידעם הייסט אויך מענדעלע אפשר איז ער דער. און אז זיי האבען אים געטראפען אין הויז אין האבען אים איבערגעגעבען די זאכען האט ער אהן שום השוות שהיות זיך אנגעטון די בגדים און דעם גארטעל און אין דער מיניט איז ער אין גאנצען נשתנה געווארען זיין פנים און זיי האבען אים גאר נישט דער=קענט און א גרויס פחד איז געפאלען אויף זיי.
האט דער אלטער הוסיאטינער ז"ל געענדיגט: זעהסט, מיין קינד פאר אט דער מיניט אזוי – און יעצט שוין אנדערס.
איך בענש דיך: זאלסט זיין אזא ליכט און פייער פאר דיין דור ווי ר' מענדעלע וויטעבסקער איז געווען פאר זיינעם.
י.פ)
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
