אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
הזקן [=הרבי הראשון] מצ’ורטקוב תמיד סיפר כיצד הצדיקים והרבנים בדורו של הרבי מרוז’ין העריכו וגידלו אותו [=הרבי מרוז’ין] מאוד.
פעם אחת ביום השנה לפטירתו של הרבי מרוז’ין, סיפר הרבי מצ’ורטקוב את המעשה הבא:
כשהרבי מרוז’ין היה צריך להתחיל להניח תפילין, אמו חוה’נו לקחה אותו אל הרבי מאפטא. כשהגיעו לשם, היא הדריכה אותו ואמרה לו שהרבי מאפטא מתפלל מאוחר, ולכן הוא צריך לחכות עם התפילין עד שהרבי מאפטא יוכל להניח איתו את התפילין בפעם הראשונה.
אבל ביום בר המצווה שלו, הרבי מרוז’ין התעורר מוקדם בבוקר וכבר הניח תפילין.
כשהגיע זמן התפילה של הרבי מאפטא, התחילו לחכות לרבי מרוז’ין [בשביל הנחת התפילין המשותפת], אולם הוא לא היה שם – חיפשו אותו אבל לא הצליחו למצאו, אבל, בסופו של דבר הוא הגיע. חוה’נו – אמו, שאלה אותו בצעקה גדולה “איפה היית? אתה לא ידעת שהרבי מאפטא צריך להניח לך את התפילין בפעם הראשונה?” הרבי מרוזין ענה “כן, אבל אני כבר התפללתי והנחתי תפילין.” חוה’נו נחרדה עוד יותר, היתכן?! היא בעצמה הביאה את בנה אל הרבי מפאטא והילד הרשה לעצמו להניח תפילין לבד?!
אולם, היא בכל זאת לקחה אותו עמה אל הרבי מאפטא, שאמר: “בוא נראה לפחות כיצד אתה מתפלל”
י.פ.
מיכל’ע שוחט
The elder Chortkover repeatedly recounted how the tzadikim (saints) and rebbes of the Ruzhiner’s era exalted and esteemed him (the Ruzhiner). On one occasion, during the Ruzhiner’s yahrzeit (death anniversary), the Chortkover shared a story: When the right time came for the Ruzhiner to start donning tefillin (phylacteries), his mother, Chave’nu, brought him to the Rabbi of Apta. Upon their arrival, she instructed him to wait until the Apter could put tefillin on him for the first time since the Apter began his morning prayers late. However, on the day of his bar mitzvah, the Ruziner woke up extremely early and put on tefillin well in advance. When it was time for the Apter Rabbi to start his prayer, they began waiting for the Ruzhiner, but he was not there. They searched for him but couldn’t find him, and eventually, he arrived. Chave’nu, his mother, asked him fearfully, “Where were you? Didn’t you know that the rabbi of Apta was supposed to put tefillin on you for the first time?” The Ruzhiner replied, “Yes, however, I had already prayed and put on tefillin.” This made Chave’nu even more anxious, [wondering], How could this be? She had brought her child to the Apter herself, and he had put on tefillin without waiting for him!
Nonetheless, she still brought him to the Apter, who then said, “Let’s see at least how you prayed!”
Y.F.
Mekhele Shokhet
דער אלטער טשארטקאווער האט שטענדיג דער ציילט ווי אזוי די צדיקים און רבי’ס בדורו של הריזשינער האבען אים געהויבען און גרויס געמאכט.
איינמאל ביים ריזשינער’ס יארצייט האט דער טשארטקאווער דערציילט די פאלגענדע מעשה.
ווען דער ריזשינער האט געדארפט אנהייבען צו לעגן תפילין האט זיין מוטער חוה’נו אים גענומען צום אפטער רב. ווען ער איז אנגעקומען צום אפטער האט זי אים אנגעזאגט דאס אזוי ווי דער אפטער דאווענט שפעטלעך זאל ער ווארטען מיט די תפילין ביז דער אפטער וועט מיט אים קענען לעגן די ערשטע תפילין.
פונקט אבער דעמולט אים דעם טאג פון דער בר מצווה האט דער ריזשינער געהאט געוואלדיגע השכמה און געלעגט תפילין גאר אין דער פרי.
ווען עס איז געקומען די צייט פונ’ם אפטער רב צום דאווענען האט מען אנגעהויבען צו ווארטען אויף דעם ריזשינער. אבער ער איז נישט דא – מען האט אים געזוכט און נישט געקענט געפונען. סוף כל סוף איז ער אנגעקומען און חוה’נו – די מוטער – מיט גרויס שרעק האט אים געפרעגט – ווי ביסט דו געווען – האסט נישט געוואוסט דאס דער אפטער רב האט דיר געדארפט לעגן די ערשטע תפילין. האט דער ריזשינער איר געענטפערט – יא אבער איך האב דאך שוין {געדאוונעט} [געדאווענט] און געלעגט תפילין. איז חוה’נו נאך מער דערציטערט געווארען – סטייטש – דא איז זי געפוהרען אייגענסט צום אפטער און איר קינד האט גאר אליין זיך דערלויבט צו לעגן תפילין.
אבער זי האט אים פארט גענעמן צום אפטער. האט דער אפטער זיך אנגערופן: לאמיר חאטש זען ווי דו האסט {געדאוונעט} [געדאווענט].
י. פ)
מעכעלע שוחט
הזקן [=הרבי הראשון] מצ’ורטקוב תמיד סיפר כיצד הצדיקים והרבנים בדורו של הרבי מרוז’ין העריכו וגידלו אותו [=הרבי מרוז’ין] מאוד.
פעם אחת ביום השנה לפטירתו של הרבי מרוז’ין, סיפר הרבי מצ’ורטקוב את המעשה הבא:
כשהרבי מרוז’ין היה צריך להתחיל להניח תפילין, אמו חוה’נו לקחה אותו אל הרבי מאפטא. כשהגיעו לשם, היא הדריכה אותו ואמרה לו שהרבי מאפטא מתפלל מאוחר, ולכן הוא צריך לחכות עם התפילין עד שהרבי מאפטא יוכל להניח איתו את התפילין בפעם הראשונה.
אבל ביום בר המצווה שלו, הרבי מרוז’ין התעורר מוקדם בבוקר וכבר הניח תפילין.
כשהגיע זמן התפילה של הרבי מאפטא, התחילו לחכות לרבי מרוז’ין [בשביל הנחת התפילין המשותפת], אולם הוא לא היה שם – חיפשו אותו אבל לא הצליחו למצאו, אבל, בסופו של דבר הוא הגיע. חוה’נו – אמו, שאלה אותו בצעקה גדולה “איפה היית? אתה לא ידעת שהרבי מאפטא צריך להניח לך את התפילין בפעם הראשונה?” הרבי מרוזין ענה “כן, אבל אני כבר התפללתי והנחתי תפילין.” חוה’נו נחרדה עוד יותר, היתכן?! היא בעצמה הביאה את בנה אל הרבי מפאטא והילד הרשה לעצמו להניח תפילין לבד?!
אולם, היא בכל זאת לקחה אותו עמה אל הרבי מאפטא, שאמר: “בוא נראה לפחות כיצד אתה מתפלל”
י.פ.
מיכל’ע שוחט
The elder Chortkover repeatedly recounted how the tzadikim (saints) and rebbes of the Ruzhiner’s era exalted and esteemed him (the Ruzhiner). On one occasion, during the Ruzhiner’s yahrzeit (death anniversary), the Chortkover shared a story: When the right time came for the Ruzhiner to start donning tefillin (phylacteries), his mother, Chave’nu, brought him to the Rabbi of Apta. Upon their arrival, she instructed him to wait until the Apter could put tefillin on him for the first time since the Apter began his morning prayers late. However, on the day of his bar mitzvah, the Ruziner woke up extremely early and put on tefillin well in advance. When it was time for the Apter Rabbi to start his prayer, they began waiting for the Ruzhiner, but he was not there. They searched for him but couldn’t find him, and eventually, he arrived. Chave’nu, his mother, asked him fearfully, “Where were you? Didn’t you know that the rabbi of Apta was supposed to put tefillin on you for the first time?” The Ruzhiner replied, “Yes, however, I had already prayed and put on tefillin.” This made Chave’nu even more anxious, [wondering], How could this be? She had brought her child to the Apter herself, and he had put on tefillin without waiting for him!
Nonetheless, she still brought him to the Apter, who then said, “Let’s see at least how you prayed!”
Y.F.
Mekhele Shokhet
דער אלטער טשארטקאווער האט שטענדיג דער ציילט ווי אזוי די צדיקים און רבי’ס בדורו של הריזשינער האבען אים געהויבען און גרויס געמאכט.
איינמאל ביים ריזשינער’ס יארצייט האט דער טשארטקאווער דערציילט די פאלגענדע מעשה.
ווען דער ריזשינער האט געדארפט אנהייבען צו לעגן תפילין האט זיין מוטער חוה’נו אים גענומען צום אפטער רב. ווען ער איז אנגעקומען צום אפטער האט זי אים אנגעזאגט דאס אזוי ווי דער אפטער דאווענט שפעטלעך זאל ער ווארטען מיט די תפילין ביז דער אפטער וועט מיט אים קענען לעגן די ערשטע תפילין.
פונקט אבער דעמולט אים דעם טאג פון דער בר מצווה האט דער ריזשינער געהאט געוואלדיגע השכמה און געלעגט תפילין גאר אין דער פרי.
ווען עס איז געקומען די צייט פונ’ם אפטער רב צום דאווענען האט מען אנגעהויבען צו ווארטען אויף דעם ריזשינער. אבער ער איז נישט דא – מען האט אים געזוכט און נישט געקענט געפונען. סוף כל סוף איז ער אנגעקומען און חוה’נו – די מוטער – מיט גרויס שרעק האט אים געפרעגט – ווי ביסט דו געווען – האסט נישט געוואוסט דאס דער אפטער רב האט דיר געדארפט לעגן די ערשטע תפילין. האט דער ריזשינער איר געענטפערט – יא אבער איך האב דאך שוין {געדאוונעט} [געדאווענט] און געלעגט תפילין. איז חוה’נו נאך מער דערציטערט געווארען – סטייטש – דא איז זי געפוהרען אייגענסט צום אפטער און איר קינד האט גאר אליין זיך דערלויבט צו לעגן תפילין.
אבער זי האט אים פארט גענעמן צום אפטער. האט דער אפטער זיך אנגערופן: לאמיר חאטש זען ווי דו האסט {געדאוונעט} [געדאווענט].
י. פ)
מעכעלע שוחט
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
