אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
כשר’ שלום מפרוהוביטש ישב ב’סדר’ של היום הראשון של פסח הוא אמר לקהל: “ראו, ראו כולם, כיצד עבור דבר קטן מדרבנן אפשר להשיג את העולם הבא.” ואז סיפר את המעשה הבא:
היו היה יהודי אחד שהיה גוי גמור [=חוטא] אך על מצוות נטילת ידיים הוא אף פעם לא עבר. פעם אחת, הוא נסע ליריד ולבו העיק עליו בחוזקה [מרוב רעב], אבל הייתה לו רק חתיכה של לחם לאכול והוא היה באמצע היער ולא היו לו מים לנטילה. הוא נזכר שמעט הלאה משם יש נהר, אבל המקום היה מלא בשודדים ולכן הייתה שם סכנה גדולה להיהרג.
הוא שקל את העניין לכאן ולכאן משום שיצר הרע פיתה אותו באותו הזמן: “אתה אידיוט! אתה בכל מקרה עובר על כל עבירות התורה, אז בעבור עבירה כל כך קטנה אתה תסכן את חייך?!” אבל, הוא התגבר על יצר הרע ואכן הלך אל תוך היער לרחוץ את ידיו עבור [ברכת] ‘המוציא’. זה באמת מקרה של ‘יהרג ובל יעבור’ כך שיצאה בת קול שהיהודי זכה לעולם הבא.
סיים ר’ שלום את דבריו: “ראו יהודים כיצד יהודי אחד יכול בדבר קטן מדרבנן לזכות עצמו בעולם הבא.”
י.פ.
ירמיה כץ
חסיד בויאן
R. Shalom Prohobishter was sitting at the Seder on the first day of Passover – he said to the gathered – “See, see everyone how over a small matter decreed by the sages one may earn the world to come.”
And he related the following story: There was a Jew who was an absolute gentile (goy gomur) –but he never broke the commandment regarding washing one’s hand for bread.
He was once traveling to the fair – and was overcome [with hunger] with only a piece of bread to eat – but he was in the middle of a forest and did not have a place to wash.
He recalled that a little further there was a river but the area was full of thieves and there was therefore a great risk of being killed.
He debated with himself over this for at the same time the evil inclination provoked him: “You idiot! You anyhow commit every sin mentioned in the Torah – so for such a small sin you would risk your life!”
But he overcame the evil inclination and indeed he went into the forest to wash himself for the blessing over bread. It was a real case of allowing oneself to be killed rather than commit a sin so a heavenly voice declared that this Jew merited the world to come.
R. Shalom concluded – “See, Jews, how a Jew can, with a small matter decreed by the sages, merit the world to come.”
I.F.
Yirmiyahu Katz
Boyaner hasid
ר’ שלום פראהבישטער איז געסעסען ביים סדר דעם ערשטען טאג פסח – האט ער זיך אנגערופען צום עולם – זעט, זעט עולם ווי אויף א מלתא {זוטרתה} [זוטרתא] דרבנן קען מען געוואונען עולם הבא.
און האט דערציילט די מעשה: עס איז געווען א ייד וואס איז געווען א גוי גמור – נאר אויף דער מצות נטילת ידים אויף ברויט האט ער קיינמאל נישט עובר געווען.
איינמאל איז ער געפוהרען צום יאריד – האט ער זיך זיך זיך אים שטארק פארקלעמט דאס הארץ און ער האט נאר געהאט א שטיק ברויט צו פארבייסען – אבער ער איז געווען אין מיטן וואלד און האט זיך נישט געהאט וואו צו וואשען.
האט ער זיך דערמאנט דאס א ביסעל ווייטער איס דא א טייך אבער דער פלאץ איס פול מיט גזלנים און דאפאר איז דא א גרויסע סכנה צו געהרגט צו ווערען.
עס איס געווארען א שקלא וטריא ביי אים ווייל אין דער זעלבער צייט האט אים דער יצר הרע אנגערייצט: נאר דו! דו ביסט דאך סיי ווי סיי עובר אויף אלע עברות פון דער תורה – איס פאר א זא קליינע עברה וואלסט דו דיר איינשטעלען דאס לעבען!
אבער ער האט גובר געווען דעם יצר הרע און איז זיך טאקי געגענגען אין וואלד העריין אום צו וואשען זיך אויף המוציא. עס איז געווען אן אמתער יהרג ואל יעבור איז הערויס א בת קול אז דער ייד איז זוכה געווען צו עולם הבא.
האט ר’ שלום געענדיגט – זעט יידען וואו ווי אזוי א ייד קען דארך א מלתא {זוטרתה} [זוטרתא] דרבנן זוכה זיין צו עולם הבא.
י.פ)
ירמי’ כץ
באיאנער חסיד
כשר’ שלום מפרוהוביטש ישב ב’סדר’ של היום הראשון של פסח הוא אמר לקהל: “ראו, ראו כולם, כיצד עבור דבר קטן מדרבנן אפשר להשיג את העולם הבא.” ואז סיפר את המעשה הבא:
היו היה יהודי אחד שהיה גוי גמור [=חוטא] אך על מצוות נטילת ידיים הוא אף פעם לא עבר. פעם אחת, הוא נסע ליריד ולבו העיק עליו בחוזקה [מרוב רעב], אבל הייתה לו רק חתיכה של לחם לאכול והוא היה באמצע היער ולא היו לו מים לנטילה. הוא נזכר שמעט הלאה משם יש נהר, אבל המקום היה מלא בשודדים ולכן הייתה שם סכנה גדולה להיהרג.
הוא שקל את העניין לכאן ולכאן משום שיצר הרע פיתה אותו באותו הזמן: “אתה אידיוט! אתה בכל מקרה עובר על כל עבירות התורה, אז בעבור עבירה כל כך קטנה אתה תסכן את חייך?!” אבל, הוא התגבר על יצר הרע ואכן הלך אל תוך היער לרחוץ את ידיו עבור [ברכת] ‘המוציא’. זה באמת מקרה של ‘יהרג ובל יעבור’ כך שיצאה בת קול שהיהודי זכה לעולם הבא.
סיים ר’ שלום את דבריו: “ראו יהודים כיצד יהודי אחד יכול בדבר קטן מדרבנן לזכות עצמו בעולם הבא.”
י.פ.
ירמיה כץ
חסיד בויאן
R. Shalom Prohobishter was sitting at the Seder on the first day of Passover – he said to the gathered – “See, see everyone how over a small matter decreed by the sages one may earn the world to come.”
And he related the following story: There was a Jew who was an absolute gentile (goy gomur) –but he never broke the commandment regarding washing one’s hand for bread.
He was once traveling to the fair – and was overcome [with hunger] with only a piece of bread to eat – but he was in the middle of a forest and did not have a place to wash.
He recalled that a little further there was a river but the area was full of thieves and there was therefore a great risk of being killed.
He debated with himself over this for at the same time the evil inclination provoked him: “You idiot! You anyhow commit every sin mentioned in the Torah – so for such a small sin you would risk your life!”
But he overcame the evil inclination and indeed he went into the forest to wash himself for the blessing over bread. It was a real case of allowing oneself to be killed rather than commit a sin so a heavenly voice declared that this Jew merited the world to come.
R. Shalom concluded – “See, Jews, how a Jew can, with a small matter decreed by the sages, merit the world to come.”
I.F.
Yirmiyahu Katz
Boyaner hasid
ר’ שלום פראהבישטער איז געסעסען ביים סדר דעם ערשטען טאג פסח – האט ער זיך אנגערופען צום עולם – זעט, זעט עולם ווי אויף א מלתא {זוטרתה} [זוטרתא] דרבנן קען מען געוואונען עולם הבא.
און האט דערציילט די מעשה: עס איז געווען א ייד וואס איז געווען א גוי גמור – נאר אויף דער מצות נטילת ידים אויף ברויט האט ער קיינמאל נישט עובר געווען.
איינמאל איז ער געפוהרען צום יאריד – האט ער זיך זיך זיך אים שטארק פארקלעמט דאס הארץ און ער האט נאר געהאט א שטיק ברויט צו פארבייסען – אבער ער איז געווען אין מיטן וואלד און האט זיך נישט געהאט וואו צו וואשען.
האט ער זיך דערמאנט דאס א ביסעל ווייטער איס דא א טייך אבער דער פלאץ איס פול מיט גזלנים און דאפאר איז דא א גרויסע סכנה צו געהרגט צו ווערען.
עס איס געווארען א שקלא וטריא ביי אים ווייל אין דער זעלבער צייט האט אים דער יצר הרע אנגערייצט: נאר דו! דו ביסט דאך סיי ווי סיי עובר אויף אלע עברות פון דער תורה – איס פאר א זא קליינע עברה וואלסט דו דיר איינשטעלען דאס לעבען!
אבער ער האט גובר געווען דעם יצר הרע און איז זיך טאקי געגענגען אין וואלד העריין אום צו וואשען זיך אויף המוציא. עס איז געווען אן אמתער יהרג ואל יעבור איז הערויס א בת קול אז דער ייד איז זוכה געווען צו עולם הבא.
האט ר’ שלום געענדיגט – זעט יידען וואו ווי אזוי א ייד קען דארך א מלתא {זוטרתה} [זוטרתא] דרבנן זוכה זיין צו עולם הבא.
י.פ)
ירמי’ כץ
באיאנער חסיד
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
