אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
כשהרבי מליובאוויטש, שאך נפטר, היה בווינה הוא הוביל את ‘טיש הי”ט כסליו’. במהלך האירוע הוא סיפר את המעשה הבא על הסבא שלו ה’צמח צדק’.
את השיחה הוא פתח כך: כשמוכיחים יהודי, צריך ללכת עם כל האמת ואין לגשת לכך בהונאה, אלא במישרין, בכוח אבל עם כל האמת.
פעם אחת הצמח צדק היה בפריז. הוא נסע למלון יפה ולקח חדר יפה. בערב, הוא ירד לאולם נשפים גדול היכן שאכלו, רקדו, וזה היה מלא חיים.
התיישב הצמח צדק בשולחן היכן שיהודי אחד אכל ושתה יין נסך. קרא הצמח צדק אל היהודי “אתה יודע שאסור לשתות יין נסך?” היהודי התעלם והמשיך לשתות עוד. קרא אליו הצמח צדק עוד הפעם: “אתה יודע שיין נסך מטמא את הנפש?” ובמילים אלו הוא נעמד וחזר לחדרו – מותיר אחריו את היהודי. אולם, היהודי תהה במוחו, מי הוא היהודי הזה – עם כזאת הדרת פנים, יושב בפריז באולם נשפים ומוכיח אותו. הוא שאל עליו וגילה היכן היה החדר שלו, אז הוא עלה לבקרו ובילה שם אולי כמה שעות – ויצא איש חדש.
הרבי מליובאוויטש סיים את המעשה: “אני לא רוצה לספר מי היה אותו היהודי – מכיוון שנכדיו הם מחסידי ליובאוויטש הטובים ביותר.”
י.פ.
יעקב טייטעלבוים
When the recently deceased Lubavitcher Rebbe was in Vienna he led a “table” (tish) for the [Habad holiday of] 19th of Kislev.
At this event, he related the following story about his grandfather the [author of the] Zemah Zedek.
He began the talk as follows:
When one admonishes a Jew one must do so with the whole truth – and one may not approach it with deceit – direct – harsh – but with the whole truth.
The Zemah Zedek was once in Paris – he went to the finest hotel – and he took a fine room. At night he went down to the ballroom where they were eating and dancing and it was very lively.
The Zemah zedek sat down at a table where a Jew was sitting and drinking “poured [i.e. gentile] wine” (yayin nesekh). The Zemah Zedek said to the Jew – do you know that it is forbidden to drink “poured wine?” The Jew ignored him and kept on drinking. The Zemah Zedek again said to him – do you know that “poured wine” defiles the soul? – And with that, he got up and returned to his room – leaving the Jew there.
However, the Jew couldn’t help wondering who is this Jew – with such an impressive visage who is sitting in Paris in a ballroom and admonishing him. So he asked around about it [him] and found out where his room was. He went up to visit him and spend perhaps a few hours secluded in the room – and he left a new man. The Lubavitcher Rebbe concluded the story: I do not wish to tell you who that Jew was – because his grandchildren are of the finest Lubavitcher Hasidim.
I.F.
Jacob Teitelbaum
ווען דער נישט לאנג נפטר געווארענע ליובאוויטשער רבי איז געווען אין ווין האט ער געפירט י”ט כסלו א טיש.
ביי דער געלעגענהייט האט ער דערציילט די פאלגענדע מעשה פון זיין זיידען דעם צמח צדק.אנגעהויבען דען שמוס האט ער אנגעהויבען אזוי:
אז מען זאגט מוסר א יידן דארף מען גייט געען מיט דעם גאנצען אמת – און מען טור נישט צוגען דאמיט מיט קונסטען – דירעקט – הארב – נאר דעם גאנצען אמת.
דער צמח צדק איז געווען אמאל אין פאריז – איז ער צו געפארען צום שענסטען האטעל – און גענומען א שענעם צימער. ביי נאכט איז ער ארונטערגעגאנגען אים גרויסען זאל ווי מען האט געגעסען – געטאנצט און ווי עס איז געווען גאר לעבעדיג.
האט זיך דער צמח צדק צוגעזעצט צו א טיש ווי א ייד איז געזעסען און געטרונקען יין נסך. רופט זיך אָן דער צמח צדק צו דער יידן – איר ווייסט דאס מען טור נישט טרונקען קיין יין נסך. דער ייד האט זיך נישט קיין עסק געמאכט און האט ווייטער געטרונקען. רופט זיך צו אים דער צמח צדק נאכאמול – איר ווייסט דאס יין נסך איז מטמא דעם נפש. – אין מיט דעם האט זיך אויפגעהויבען און ארויף צו זיך אין שטוב – איבערלאזענדיג דעם יידן.
דעם יידן איז אבער די זאך העריין אין קאפ – ווער איז דער ייד פארט – מיט אזא הדרת פנים וואס זיצט אין פאריז און א באל צימער און זאגט אים מוסר. האט ער זיך נאכגעפרעגט אויף אים און האט זיך דערוואוסט וואו זיין צימער איז. איז ער ארויפגעגאנגען צו אים און האט פארבראכט אפשר א פאר שעה איינגעשפארט אים צימער – און ארויס א נייער מענש.
האט דער ליובאוויטשער אויסגעפירט די מעשה: איך וויל אייך נישט זאגען ווער דער ייד איז געווען – ווייל זיינע אייניקעלעך זענען פון די שענסטע ליובאוויטשער חסידים.
י.פ)
יעקב טייטעלבוים
כשהרבי מליובאוויטש, שאך נפטר, היה בווינה הוא הוביל את ‘טיש הי”ט כסליו’. במהלך האירוע הוא סיפר את המעשה הבא על הסבא שלו ה’צמח צדק’.
את השיחה הוא פתח כך: כשמוכיחים יהודי, צריך ללכת עם כל האמת ואין לגשת לכך בהונאה, אלא במישרין, בכוח אבל עם כל האמת.
פעם אחת הצמח צדק היה בפריז. הוא נסע למלון יפה ולקח חדר יפה. בערב, הוא ירד לאולם נשפים גדול היכן שאכלו, רקדו, וזה היה מלא חיים.
התיישב הצמח צדק בשולחן היכן שיהודי אחד אכל ושתה יין נסך. קרא הצמח צדק אל היהודי “אתה יודע שאסור לשתות יין נסך?” היהודי התעלם והמשיך לשתות עוד. קרא אליו הצמח צדק עוד הפעם: “אתה יודע שיין נסך מטמא את הנפש?” ובמילים אלו הוא נעמד וחזר לחדרו – מותיר אחריו את היהודי. אולם, היהודי תהה במוחו, מי הוא היהודי הזה – עם כזאת הדרת פנים, יושב בפריז באולם נשפים ומוכיח אותו. הוא שאל עליו וגילה היכן היה החדר שלו, אז הוא עלה לבקרו ובילה שם אולי כמה שעות – ויצא איש חדש.
הרבי מליובאוויטש סיים את המעשה: “אני לא רוצה לספר מי היה אותו היהודי – מכיוון שנכדיו הם מחסידי ליובאוויטש הטובים ביותר.”
י.פ.
יעקב טייטעלבוים
When the recently deceased Lubavitcher Rebbe was in Vienna he led a “table” (tish) for the [Habad holiday of] 19th of Kislev.
At this event, he related the following story about his grandfather the [author of the] Zemah Zedek.
He began the talk as follows:
When one admonishes a Jew one must do so with the whole truth – and one may not approach it with deceit – direct – harsh – but with the whole truth.
The Zemah Zedek was once in Paris – he went to the finest hotel – and he took a fine room. At night he went down to the ballroom where they were eating and dancing and it was very lively.
The Zemah zedek sat down at a table where a Jew was sitting and drinking “poured [i.e. gentile] wine” (yayin nesekh). The Zemah Zedek said to the Jew – do you know that it is forbidden to drink “poured wine?” The Jew ignored him and kept on drinking. The Zemah Zedek again said to him – do you know that “poured wine” defiles the soul? – And with that, he got up and returned to his room – leaving the Jew there.
However, the Jew couldn’t help wondering who is this Jew – with such an impressive visage who is sitting in Paris in a ballroom and admonishing him. So he asked around about it [him] and found out where his room was. He went up to visit him and spend perhaps a few hours secluded in the room – and he left a new man. The Lubavitcher Rebbe concluded the story: I do not wish to tell you who that Jew was – because his grandchildren are of the finest Lubavitcher Hasidim.
I.F.
Jacob Teitelbaum
ווען דער נישט לאנג נפטר געווארענע ליובאוויטשער רבי איז געווען אין ווין האט ער געפירט י”ט כסלו א טיש.
ביי דער געלעגענהייט האט ער דערציילט די פאלגענדע מעשה פון זיין זיידען דעם צמח צדק.אנגעהויבען דען שמוס האט ער אנגעהויבען אזוי:
אז מען זאגט מוסר א יידן דארף מען גייט געען מיט דעם גאנצען אמת – און מען טור נישט צוגען דאמיט מיט קונסטען – דירעקט – הארב – נאר דעם גאנצען אמת.
דער צמח צדק איז געווען אמאל אין פאריז – איז ער צו געפארען צום שענסטען האטעל – און גענומען א שענעם צימער. ביי נאכט איז ער ארונטערגעגאנגען אים גרויסען זאל ווי מען האט געגעסען – געטאנצט און ווי עס איז געווען גאר לעבעדיג.
האט זיך דער צמח צדק צוגעזעצט צו א טיש ווי א ייד איז געזעסען און געטרונקען יין נסך. רופט זיך אָן דער צמח צדק צו דער יידן – איר ווייסט דאס מען טור נישט טרונקען קיין יין נסך. דער ייד האט זיך נישט קיין עסק געמאכט און האט ווייטער געטרונקען. רופט זיך צו אים דער צמח צדק נאכאמול – איר ווייסט דאס יין נסך איז מטמא דעם נפש. – אין מיט דעם האט זיך אויפגעהויבען און ארויף צו זיך אין שטוב – איבערלאזענדיג דעם יידן.
דעם יידן איז אבער די זאך העריין אין קאפ – ווער איז דער ייד פארט – מיט אזא הדרת פנים וואס זיצט אין פאריז און א באל צימער און זאגט אים מוסר. האט ער זיך נאכגעפרעגט אויף אים און האט זיך דערוואוסט וואו זיין צימער איז. איז ער ארויפגעגאנגען צו אים און האט פארבראכט אפשר א פאר שעה איינגעשפארט אים צימער – און ארויס א נייער מענש.
האט דער ליובאוויטשער אויסגעפירט די מעשה: איך וויל אייך נישט זאגען ווער דער ייד איז געווען – ווייל זיינע אייניקעלעך זענען פון די שענסטע ליובאוויטשער חסידים.
י.פ)
יעקב טייטעלבוים
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
