אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
לגביר גדול אחד – יהודי חסיד – לא היו ילדים ר”ל. הוא בא אל הסבא משפולי לבקש רחמים. הסבא משפולי היה חד אבחנה מטבעו והוא הגיב מיד במילים הבאות: “אני נשבע שלא יהיו לך ילדים”.
הגביר לא הניח לו. הוא בא אל ר’ פנחס מקוריץ “לעתור”. כשהוא הגיע אל ביתו של ר’ פנחס היה פסח ור’ פנחס היה בבית המדרש. הוא ראה עוני נוראי – לא היה שום דבר של פסח – לא מצות, יין או משהו לאכול. הרבנית בכתה שלרבי אין חוש לעולם הזה – הוא מרוויח אבל לא מרגיש כלל שצריך לקנות דברים עבור פסח.
הגביר מיד קנה כל מה שצריך עבור פסח – כל טוב; מאכלים, כלים וקפוטה ממשי. הוא אפילו הורה לצבוע את הבית בלבן.
כשר’ פנחס הגיע הביתה הוא אפילו לא הבחין במלבושים החדשים, ולא שאל מאיפה הכלים החדשים ומהיכן הגיעו כל הדברים הטובים. הוא קיבל כל זאת באהבה.
בהתלהבות הוא עשה קידוש וממש נשרף [מקדושה והתלהבות] כשערך את הסדר, עד אמצע הסדר הוא אפילו לא
שאל מאיפה הכל בא, ואפילו לא הביט באורח – הגביר.
באמצע הסדר הוא ראה את האורח ונתן לו שלום. ואז הרבנית סיפרה לו מה הגביר עשה בעבורם ומהי בקשתו.
הוא הבטיח לו: “אני נשבע שיהיה לך ילד.” צדיקים אומרים שלא שמעו את ר’ פנחס נשבע מעולם.
בסופו של דבר, היהודי חזר הביתה ובסוף השנה נולד לו ילד.
כשהסבא משפולי שמע שהילד נולד הוא קרא: “תראו שבגיל 13 אותו בן זכר כבר ‘ישלם’ לר’ פנחס ‘כגמולו’ [=כלומר שר’ פנחס ייענש על כך שהוא נשבע לגביר שיהיה לו ילד ועל ידי זה הוא ביטל את שבועתו של הסבא משפולי]”.
ואכן כך היה. בגיל 13 הבן זכר יצא לשמד [=המיר דתו] והלשין על בניו של ר’ פנחס לממשלה שהם גיירו גוי אחד, אז כלאו אותם וסגרו את בית הדפוס שלהם.
י.פ.
הרבי מצאנז
A very wealthy man – A Chasid – did not have any children, God forbid. He came to the Shpoler Zeide to ask for mercy. By nature, the Shpoler Zeide was very sharp and he blurted out: I swear that you will never have any children.
The wealthy man did not rest [on his laurels]. He came to R. Pinchas Koritzer to “make an appeal.” He arrived at R. Pinchas’ house before Pesach and R. Pinchas was in the Beis Medrash. He observed the frightful poverty [in the house of R. Pinchas]. They virtually had nothing for Pesach – no Matzah, wine, or food. The Rebbetzin lamented the fact that the Rebbe has no practical sense – he earns money, but it doesn’t dawn on him that purchases need to be made for Pesach.
The wealthy man soon bought everything needed for Pesach – all the good things. Food, utensils, and silk for a caftan. He even instructed to whiten [the walls of] the house.
R. Pinchas came home and didn’t even notice the new clothes, he did not ask where the new utensils and all the good things came from. He received it with love.
He made Kiddush with fervor and he ….. …..1 by the Seder. Until the middle of the Seder he
didn’t ask where all this came from and did not even look at the guest, the philanthropist.
In the middle of the Seder, he noticed the guest and greeted him. The Rebbetzin told him what the philanthropist did for them and explained his request.
He promised him: I swear that you will have a child. Tzadikim said that they never heard R. Pinchas swear [i.e. make a promise in the form of an oath].
In the end, the Jew returned and by the end of the year, a child was born.
When the Shpoler Zeide heard that a child was born, he called out: you will see that by the age of 13, the boy will pay him [meaning R. Pinchas] back.
And this indeed came to pass. At the age of 13, the son converted to Christianity, and he tattled on R. Pinchas’ children to the government that they converted a Gentile to Judaism, and they incarcerated them and closed their printing press.
I.F.
Sanzer Rebbe
א גרויסער גביר – א ייד א חסיד – מיט דען נאמען האט ר”ל נישט געהאט קיינע קינדער. איז ער געקומען צום שפאליער זיידע צו בעטען רחמים. דער שפאליער זיידע איז בא נאטור געווען א שארפער און האט זיך הערויסגעכאפט מיט דעם ווארט: איך שווער דאס דו וועסט נישט האבען קיינע קינדער.
דער גביר האט אבער נישט געלאסט רוהען. איז ער געקומען צו ר’ פנחס קאריצער “מאכען אן אפּיל”.
ווען ער איז אנגעקומען אין ר’ פנחס’ שטוב איז געווען פאר פסח און ר’ פנחס איז געווען אין בית המדרש.
האט ער געזען דאס שרעקליכע ארימקייט. און עס איז ממש נישט געווען קיין זאך אויף פסח. – נישט קיין מצות, וויין אדער עסען. די רביצין האט געיאמערט דאס דער רבי האט נישט קיין חוש פון עולם עולם הזה – ער פארדינט און עס פאלט אים אפילו נישט איין דאס מען דארף איינקויפען אויף פסח.
דער גביר האט באלד גענומען און אלץ איינגעקויפט אויף פסח – כל טוב וטוב. מאכלים, כלים און זייד אויף א קאפאטע. ער האט אפילו געהייסען אויס ווייסען די שטוב.
ר’ פנחס איז אהיים געקומען האט ער אפילו נישט באמערקט אויף די נייע מלבושים, האט נישט געפרעגט פון וואנען די נייע כלים און אלצ גוט קומט. ער האט עס אנגענומען מיט אהבה.
מיט התלהבות האט ער געמאכט קידוש און ער האט ממש געברענט[?] וואען[?] ביים סדר, ביז’ן האלבען סדר האט ער אפילונישט א פרעג געטון פון וואנען דאס אלץ קומט, און אפילו נישט געקוקט אויף דעם אורח. דער גביר.
אין מיטן סדר דערזעט ער דעם אורח און גיט אים שלום. און די רעביצין דער ציילט אים דעמולט וואס דער גביר האט געטון פאר זיי און וואס זיין בקשה איז.
האט אים צוגעזאגט: איך שווער אז די וועסט האבען א קינד. צדיקים האבען געזאגט דאס מען האט קיינמאל נישט געהערט ר’ פנחס שווערען.
דער סוף איז געווען דאס דער ייד איז צוריקגעפוהרען און צום סוף יאר איז א קינד געבוירען געווארען.
ווען דער שפאליער זיידע האט געהערט דאס א קינד איז געבוירען געווארען האט ער אויסגערופען: איר וועט נאך זען אז צו 13 יאר וועט אים ]בגיליון: מיינענדיג ר’ פנחס[ דער בן זכר שוין אבצוהלען.
און אזוי איס געווען. צו 13 יאר האט זיך דער בן זכר געשמדט געשמד’ט און האט געמסר’ט ר’ פנחס’ס קינדער צו דער רעגירונג דאס זיי האבען מגייר געווען א גוי, און מען האט זיי איינגעזעצט און צוגעמאכט די דרוקעריי
י.פ)
סאנצער רבי
לגביר גדול אחד – יהודי חסיד – לא היו ילדים ר”ל. הוא בא אל הסבא משפולי לבקש רחמים. הסבא משפולי היה חד אבחנה מטבעו והוא הגיב מיד במילים הבאות: “אני נשבע שלא יהיו לך ילדים”.
הגביר לא הניח לו. הוא בא אל ר’ פנחס מקוריץ “לעתור”. כשהוא הגיע אל ביתו של ר’ פנחס היה פסח ור’ פנחס היה בבית המדרש. הוא ראה עוני נוראי – לא היה שום דבר של פסח – לא מצות, יין או משהו לאכול. הרבנית בכתה שלרבי אין חוש לעולם הזה – הוא מרוויח אבל לא מרגיש כלל שצריך לקנות דברים עבור פסח.
הגביר מיד קנה כל מה שצריך עבור פסח – כל טוב; מאכלים, כלים וקפוטה ממשי. הוא אפילו הורה לצבוע את הבית בלבן.
כשר’ פנחס הגיע הביתה הוא אפילו לא הבחין במלבושים החדשים, ולא שאל מאיפה הכלים החדשים ומהיכן הגיעו כל הדברים הטובים. הוא קיבל כל זאת באהבה.
בהתלהבות הוא עשה קידוש וממש נשרף [מקדושה והתלהבות] כשערך את הסדר, עד אמצע הסדר הוא אפילו לא
שאל מאיפה הכל בא, ואפילו לא הביט באורח – הגביר.
באמצע הסדר הוא ראה את האורח ונתן לו שלום. ואז הרבנית סיפרה לו מה הגביר עשה בעבורם ומהי בקשתו.
הוא הבטיח לו: “אני נשבע שיהיה לך ילד.” צדיקים אומרים שלא שמעו את ר’ פנחס נשבע מעולם.
בסופו של דבר, היהודי חזר הביתה ובסוף השנה נולד לו ילד.
כשהסבא משפולי שמע שהילד נולד הוא קרא: “תראו שבגיל 13 אותו בן זכר כבר ‘ישלם’ לר’ פנחס ‘כגמולו’ [=כלומר שר’ פנחס ייענש על כך שהוא נשבע לגביר שיהיה לו ילד ועל ידי זה הוא ביטל את שבועתו של הסבא משפולי]”.
ואכן כך היה. בגיל 13 הבן זכר יצא לשמד [=המיר דתו] והלשין על בניו של ר’ פנחס לממשלה שהם גיירו גוי אחד, אז כלאו אותם וסגרו את בית הדפוס שלהם.
י.פ.
הרבי מצאנז
A very wealthy man – A Chasid – did not have any children, God forbid. He came to the Shpoler Zeide to ask for mercy. By nature, the Shpoler Zeide was very sharp and he blurted out: I swear that you will never have any children.
The wealthy man did not rest [on his laurels]. He came to R. Pinchas Koritzer to “make an appeal.” He arrived at R. Pinchas’ house before Pesach and R. Pinchas was in the Beis Medrash. He observed the frightful poverty [in the house of R. Pinchas]. They virtually had nothing for Pesach – no Matzah, wine, or food. The Rebbetzin lamented the fact that the Rebbe has no practical sense – he earns money, but it doesn’t dawn on him that purchases need to be made for Pesach.
The wealthy man soon bought everything needed for Pesach – all the good things. Food, utensils, and silk for a caftan. He even instructed to whiten [the walls of] the house.
R. Pinchas came home and didn’t even notice the new clothes, he did not ask where the new utensils and all the good things came from. He received it with love.
He made Kiddush with fervor and he ….. …..1 by the Seder. Until the middle of the Seder he
didn’t ask where all this came from and did not even look at the guest, the philanthropist.
In the middle of the Seder, he noticed the guest and greeted him. The Rebbetzin told him what the philanthropist did for them and explained his request.
He promised him: I swear that you will have a child. Tzadikim said that they never heard R. Pinchas swear [i.e. make a promise in the form of an oath].
In the end, the Jew returned and by the end of the year, a child was born.
When the Shpoler Zeide heard that a child was born, he called out: you will see that by the age of 13, the boy will pay him [meaning R. Pinchas] back.
And this indeed came to pass. At the age of 13, the son converted to Christianity, and he tattled on R. Pinchas’ children to the government that they converted a Gentile to Judaism, and they incarcerated them and closed their printing press.
I.F.
Sanzer Rebbe
א גרויסער גביר – א ייד א חסיד – מיט דען נאמען האט ר”ל נישט געהאט קיינע קינדער. איז ער געקומען צום שפאליער זיידע צו בעטען רחמים. דער שפאליער זיידע איז בא נאטור געווען א שארפער און האט זיך הערויסגעכאפט מיט דעם ווארט: איך שווער דאס דו וועסט נישט האבען קיינע קינדער.
דער גביר האט אבער נישט געלאסט רוהען. איז ער געקומען צו ר’ פנחס קאריצער “מאכען אן אפּיל”.
ווען ער איז אנגעקומען אין ר’ פנחס’ שטוב איז געווען פאר פסח און ר’ פנחס איז געווען אין בית המדרש.
האט ער געזען דאס שרעקליכע ארימקייט. און עס איז ממש נישט געווען קיין זאך אויף פסח. – נישט קיין מצות, וויין אדער עסען. די רביצין האט געיאמערט דאס דער רבי האט נישט קיין חוש פון עולם עולם הזה – ער פארדינט און עס פאלט אים אפילו נישט איין דאס מען דארף איינקויפען אויף פסח.
דער גביר האט באלד גענומען און אלץ איינגעקויפט אויף פסח – כל טוב וטוב. מאכלים, כלים און זייד אויף א קאפאטע. ער האט אפילו געהייסען אויס ווייסען די שטוב.
ר’ פנחס איז אהיים געקומען האט ער אפילו נישט באמערקט אויף די נייע מלבושים, האט נישט געפרעגט פון וואנען די נייע כלים און אלצ גוט קומט. ער האט עס אנגענומען מיט אהבה.
מיט התלהבות האט ער געמאכט קידוש און ער האט ממש געברענט[?] וואען[?] ביים סדר, ביז’ן האלבען סדר האט ער אפילונישט א פרעג געטון פון וואנען דאס אלץ קומט, און אפילו נישט געקוקט אויף דעם אורח. דער גביר.
אין מיטן סדר דערזעט ער דעם אורח און גיט אים שלום. און די רעביצין דער ציילט אים דעמולט וואס דער גביר האט געטון פאר זיי און וואס זיין בקשה איז.
האט אים צוגעזאגט: איך שווער אז די וועסט האבען א קינד. צדיקים האבען געזאגט דאס מען האט קיינמאל נישט געהערט ר’ פנחס שווערען.
דער סוף איז געווען דאס דער ייד איז צוריקגעפוהרען און צום סוף יאר איז א קינד געבוירען געווארען.
ווען דער שפאליער זיידע האט געהערט דאס א קינד איז געבוירען געווארען האט ער אויסגערופען: איר וועט נאך זען אז צו 13 יאר וועט אים ]בגיליון: מיינענדיג ר’ פנחס[ דער בן זכר שוין אבצוהלען.
און אזוי איס געווען. צו 13 יאר האט זיך דער בן זכר געשמדט געשמד’ט און האט געמסר’ט ר’ פנחס’ס קינדער צו דער רעגירונג דאס זיי האבען מגייר געווען א גוי, און מען האט זיי איינגעזעצט און צוגעמאכט די דרוקעריי
י.פ)
סאנצער רבי
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
