אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
ר’ חיים יידל, מלמד – חסיד טולנא – היה עני אביון גדול עם שמונה בנות שהיו כבר מבוגרות וזקוקות לשידוך, אך לא הייתה [לו] שום נדוניה.
בדרך כלל, כשחסידי טולנא נסעו לרבי שלהם הם לקחו אותו איתם מתוך רחמנות בתוך העגלה שלהם. פעם אחת, כשהחסידים נסעו – ר’ חיים יידעל נהיה חולה ולא יכול היה לנסוע איתם, ונשאר מאחור.
הייתה לו עז אחת ממנה הוא התפרנס. הוא מכר את העז עבור הוצאות הדרך ונסע לטולנא לחג. ביום השני של הראש השנה לאחר הארוחה הוא יצא להליכה קצרה בגן. הוא ראה איך ר’ דוד מטולנא מביט החוצה מהחלון.
כשהבחין בו שאל אותו הרבי מטולנא: “חיים יידל מה אתה חושב?”
ענה לו ר’ חיים יידעל: “אני חושב כיצד שמונה בנותיי תמצאנה חתנים טובים.”
הרבי מטולנא הגיש אליו שזיף מבושל ואמר: “רבונו של עולם יעזור לך אי”ה.”
ור’ חיים יידעל זכה בשמונה חתנים – תלמידי חכמים למדנים.
י.פ.
הירש לעדערמאן
R. Hayim Yidel, a teacher – a Tolner Hasid – was a great pauper with 8 grown daughters and they had to be married off, but he had no dowry.
Usually, when the Tolner Hasidim traveled to their rebbe they took him along in their carriage out of pity.
Once, when the Hasidim were traveling R. Hayim Yidel was ill and could not go along and stayed behind.
He had one goat from which he derived his sustenance. He sold the goat to pay for the expense and he traveled to Tolna for the holiday.
On the second day of Rosh Hashanah after the meal, he went for a short walk in the garden and saw R. David Tolner looking out his window. When he saw him, the Tolner asked him: “Hayim Yidel what are you thinking?”
Hayim Yidel replied: “I am thinking how my eight girls will find good husbands.”
The Tolner then handed him a cooked plumb and said: “God will help you.”
R. Hayim Yidel merited to have eight sons-in-law who were learned scholars.
I.F.
Hirsh Lederman
ר’ חיים יידל א מלמד – א טאלנער חסיד – איז געווען א גרויסער עני ואביון מיט 8 מעדעל וואס זענען געווארען אלץ עלטער און מען האט זיי געדארפט חתונה מאכען און קיין נדן איז נישט געווען.
געווענליך אז טאלנער חסידים זענען געפארען צום רבין נאך טאלנע האבען זיי אים אויס רחמנות מיטגענאמען, אין זייער פור.
איינמאל אז די חסידים זענען געפארען – איז ר’ חיים יידעל קראנק געווארען און האט נישט געקענט מיטפארען, און ער איז איבעגעבליבען.
האט ער געהאט איין ציג פון וואס ער האט געצויגען חיונה – האט ער פארקויפט די ציג אויף הוצאות און איז געפארען נאך טאלנע אויף יום טוב.
דעם צווייטען טאג ראש השנה נאך דעם עסען געט ער אביסעל שפאצירען אין גארטען – זעט ער ווי ר’ דוד טאלנער האט ארויסגעקוקט פון זיין פענסטער און דערזעענדיג אים פרעגט אים דער טאלנער:חיים יידעל וואס טראכסט דו.
ענטפערט אים חיים יידעל: איך טראכט ווי אזוי מיינע אכט מוידען פערשאפען גוטע איידעמס.
האט אים דער טאלנער דערלאנגט אן אבגעקאכטע פלוים און אים געזאגט: דער אייבערשטער וועט דיר שוין אי”ה העלפען.
און ר’ חיים יידעל האט זוכה געווען צו האבען 8 איידעמס – געלערנטע תלמידי חכמים.
י.פ) הירש לעדערמאן
ר’ חיים יידל, מלמד – חסיד טולנא – היה עני אביון גדול עם שמונה בנות שהיו כבר מבוגרות וזקוקות לשידוך, אך לא הייתה [לו] שום נדוניה.
בדרך כלל, כשחסידי טולנא נסעו לרבי שלהם הם לקחו אותו איתם מתוך רחמנות בתוך העגלה שלהם. פעם אחת, כשהחסידים נסעו – ר’ חיים יידעל נהיה חולה ולא יכול היה לנסוע איתם, ונשאר מאחור.
הייתה לו עז אחת ממנה הוא התפרנס. הוא מכר את העז עבור הוצאות הדרך ונסע לטולנא לחג. ביום השני של הראש השנה לאחר הארוחה הוא יצא להליכה קצרה בגן. הוא ראה איך ר’ דוד מטולנא מביט החוצה מהחלון.
כשהבחין בו שאל אותו הרבי מטולנא: “חיים יידל מה אתה חושב?”
ענה לו ר’ חיים יידעל: “אני חושב כיצד שמונה בנותיי תמצאנה חתנים טובים.”
הרבי מטולנא הגיש אליו שזיף מבושל ואמר: “רבונו של עולם יעזור לך אי”ה.”
ור’ חיים יידעל זכה בשמונה חתנים – תלמידי חכמים למדנים.
י.פ.
הירש לעדערמאן
R. Hayim Yidel, a teacher – a Tolner Hasid – was a great pauper with 8 grown daughters and they had to be married off, but he had no dowry.
Usually, when the Tolner Hasidim traveled to their rebbe they took him along in their carriage out of pity.
Once, when the Hasidim were traveling R. Hayim Yidel was ill and could not go along and stayed behind.
He had one goat from which he derived his sustenance. He sold the goat to pay for the expense and he traveled to Tolna for the holiday.
On the second day of Rosh Hashanah after the meal, he went for a short walk in the garden and saw R. David Tolner looking out his window. When he saw him, the Tolner asked him: “Hayim Yidel what are you thinking?”
Hayim Yidel replied: “I am thinking how my eight girls will find good husbands.”
The Tolner then handed him a cooked plumb and said: “God will help you.”
R. Hayim Yidel merited to have eight sons-in-law who were learned scholars.
I.F.
Hirsh Lederman
ר’ חיים יידל א מלמד – א טאלנער חסיד – איז געווען א גרויסער עני ואביון מיט 8 מעדעל וואס זענען געווארען אלץ עלטער און מען האט זיי געדארפט חתונה מאכען און קיין נדן איז נישט געווען.
געווענליך אז טאלנער חסידים זענען געפארען צום רבין נאך טאלנע האבען זיי אים אויס רחמנות מיטגענאמען, אין זייער פור.
איינמאל אז די חסידים זענען געפארען – איז ר’ חיים יידעל קראנק געווארען און האט נישט געקענט מיטפארען, און ער איז איבעגעבליבען.
האט ער געהאט איין ציג פון וואס ער האט געצויגען חיונה – האט ער פארקויפט די ציג אויף הוצאות און איז געפארען נאך טאלנע אויף יום טוב.
דעם צווייטען טאג ראש השנה נאך דעם עסען געט ער אביסעל שפאצירען אין גארטען – זעט ער ווי ר’ דוד טאלנער האט ארויסגעקוקט פון זיין פענסטער און דערזעענדיג אים פרעגט אים דער טאלנער:חיים יידעל וואס טראכסט דו.
ענטפערט אים חיים יידעל: איך טראכט ווי אזוי מיינע אכט מוידען פערשאפען גוטע איידעמס.
האט אים דער טאלנער דערלאנגט אן אבגעקאכטע פלוים און אים געזאגט: דער אייבערשטער וועט דיר שוין אי”ה העלפען.
און ר’ חיים יידעל האט זוכה געווען צו האבען 8 איידעמס – געלערנטע תלמידי חכמים.
י.פ) הירש לעדערמאן
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
