אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
פעם באה אל ר’ ישראל שלום יוסף העשל הרבי ממעז’יבוז’, אישה מקשה ללדת. הוא בירך אותה שתזכה לישועה. ואחר כך אמר: “סגולה עבור אישה מקשה ללדת זה ללכת לטייל ולספר סיפור.” הוא לקח את שני מקורביו וסיפר להם את המעשה הבא:
בעיירה אחת חי פריץ אחד רשע מרושע. הוא נהג לעשות מה שהוא רוצה ואף אחד לא העז להתעמת איתו. הוא נהג, למשל, לעמוד ליד המקווה וכשהנשים יצאו מהטבילה, הוא העז לחטוף אותן עבור דרכיו הרעות.
פעם אחת, הוא חטף כך אישה צעירה ליד המקווה והכריח אותה לבוא אליו לטירה. לפתע, קראו לו – אז הוא הפשיט את האישה לגמרי כך שלא יכלה לברוח ונעל אותה בחדר. האישה הייתה המומה, היא הבחינה שהייתה שם מרפסת, שנשארה פתוחה, וממנה אפשר לקפוץ. היא הייתה מוכנה לעשות את הקפיצה הגדולה, אבל היא הייתה ערומה, אז היא לקחה שמיכה, התעטפה בה, קפצה למטה ובעזרת השם, הצליחה לברוח. היא באה לבעלה וסיפרה לו את המעשה. אבל הוא לא האמין לה למרות שהיא נשבעה שהפריץ אפילו לא נגע בה. הוא אמר לה שהוא לא רוצה לגור איתה יותר – אבל מרוב כעס, הוא החליט לברוח. בעיר היכן שהוא גר היה נמל והוא רצה לעלות על אוניה ולנסוע רחוק רחוק משם.
כשהמתין לאוניה, הוא ראה את הפריץ רץ כמו משוגע – מכה את עצמו בראשו. היהודי הכיר אותו ושאל אותו מה קרה. הפריץ סיפר לו את המעשה. ואמר שלא אכפת לו שהאישה ברחה, למרות שהוא אפילו לא נגע בה – אלא, שבתוך השמיכה שהיא לקחה היה תפור כל הונו.
היהודי התמלא שמחה – במיוחד כששמע שאשתו דיברה אמת. הוא חזר אליה, פייס אותה וכשהם פרמו את השמיכה הם אכן מצאו אוצר רב [מילולית: ממון רב כשהיה לקרח].
בדיוק כשהרבי ממז’יבוז’ סיים את המעשה, הגיעו עם הבשורה שנולד בן זכר.
י.פ.
אברהם ליפע פאפיק
They once came to R. Israel Shalom Joseph Heschel the Mezibizer Rebbe about a woman who had a difficult labor. He gave his blessing that she should be helped. He then said: “A remedy for a difficult labor is to go for a walk and tell a story.” He took the two[?] people close to him and told them the following story.
In a shtetl, there lived a very wicked nobleman. He used to do whatever he wanted, and no one dared to confront him. For example, he would stand near the mikveh, wait for the women to leave from immersing, and abduct them for his nefarious deeds.
He once abducted in this way a young woman at the mikveh and forced her to come with him to his castle. He was suddenly called away – so he undressed the woman naked so that she would be unable to run away, and he locked her in a room. The woman was beside herself. She noticed that there was a balcony that had remained open and from which one could jump down. She was prepared to risk the big jump – but she was naked – so she took a bedcover – wrapped it around herself – jumped down and with God’s help she escaped.
She came to her husband and told him the story. However, he did not believe her even though she swore that the nobleman did not even manage to touch her. He told her that he no longer wanted to live with her – but since he was very angry, he decided to run away. The town in which he lived was a port and he wanted to embark and travel far, far away.
While waiting for a ship, he saw the nobleman running like a wild man – hitting himself in the head. The Jew recognized him – and he asked him what had happened – the nobleman told him the story and that he didn’t care about the woman who ran away even though he never even touched her – but his entire fortune was sewn into the bedcover that she had taken.
The Jew was overjoyed – especially as he had learned that his wife had told the truth. He returned to her – appeased her and when they cut open the bedcover they indeed found a hoard of money [mamon korah].
Just as the Mezibizer finished the story they were greeted with the news that a boy was born.
I.F.
Abraham Lipa Popik
מען איז אמאל געקומען צו ר’ ישראל שלום יוסף העשל דעם מעזשביזשער רבי וועגען א מקשה לילד. האט ער אנגעוואונשען אז זי זאל געהאלפען ווערדען. דערנאך האט ער זיך אונגערופען: עס איז א סגולה פאר א מקשה לילד אז מען זאל געען שפאצירען און דערציילען א מעשה. האט ער גענומען זיינע [?]2 מקורבים און זיי דערציילט די פאלגענדע מעשה.
אין א שטעדטעל האט געלעבט א פריץ א רשע מרושע. ער פלעגט טוען וואס ער וויל און קיינער האט נישט געוואגט זיך אנטקעגנשטעלן צו אים. ער פלעגט למשל שטייען ביי דער מקוה און געווארט אז די ווייבער זאלען ארויסגעען פון דער טבילה און זיי צוחאפען פאר זיינע בייזע וועגען.
איינמאל האט ער אזוי געחאפט א יונג ווייבעל ביי דער מקוה און זי געצוואונגען צו קומען צו אים אין שלאס. פלוצלינג האט מען אים אוועגגערופען – האט ער דאס ווייבעל נאקעט אויסגעטון זי זאל נישט קענען אוועגלויפען און האט זי פארשלאסען אין א שטוב. דאס וויבעל איז געווען אויסער זיך. האט זי באמערקט אז עס איז דא א באלקאן וואס איז געבליבען אפען און פון דארטען קען מען אראפשפרינגען. זי איז געווען גערייט צו וואגען דעם גרויסען שפרונג – אבער זי איז דאך א נאקעטע – האט זי גענומען א קאלדערע – ארומגעוויקעלט – אראפגעשפרונגען און דער עבערשטער האט איר געהאלפען אז זיל זי זאל זיך ראטעווען.
זי איז געקומען צו איר מאן און אים דערציילט די מעשה. ער האט איר אבער נישט געגלויבט חאטש זי האט זיך גאשוווירען דאס דער פריץ האט אפילו נישט דערשפייט זי אנצורירן. ער האט איר געזאגט דאס ער וואל נישט מער וווינען מיט איר – אבער ער איז פארט געווען שטארק אויפגערעגט און דאפאר באשלאסען אוועגצולויפען. די שטאדט וואו ער האט געוווינט איז געווען אן האפען און ער האט זיך געוואלט איינשיפען און ווייט, ווייט אוועגפארען.
ווארטענדיג אויף א שיף זעט ער דעם פריץ לויפענדיג ווי א ווילדער – שלאגענדיק זיך דעם קאפ. דער ייד האט אים געקענט – פרעגט ער אים וואס עס האט פאסירט – דערציילט דער פריץ אים די מעשה. אז עס ארט אים נישט דאס ווייבעל וואס איז אוועגעלאפען חאטש ער האט זי אפילו נישט אנגערירט – אבער אין דער קאלדערע וואס זי האט צוגענומען איז געווען איינגענייט זיין גאנץ פארמעגען.
דער ייד איז געווארען מלא מלא שמחה – ספעציעל אז ער האט געהערט דאס זיין ווייב האט געזאגט דעם אמת. ער איז צוריגגגעגאנגען צו איר – זי מפייס געווען און אז זיי האבען אויפגעשניטען די קאלדערער האבען זיי תאקי געפונען א ממון קרח.
פונקט ווי דער מעזשביזשער האט פארענדיגט די מעשה הא איז מען אים אנטקעגען געקומען מיט דער בשורה אז עס איז געבוירען געווארען א בן זכר.
י.פ)
אברהם ליפע פאפיק
פעם באה אל ר’ ישראל שלום יוסף העשל הרבי ממעז’יבוז’, אישה מקשה ללדת. הוא בירך אותה שתזכה לישועה. ואחר כך אמר: “סגולה עבור אישה מקשה ללדת זה ללכת לטייל ולספר סיפור.” הוא לקח את שני מקורביו וסיפר להם את המעשה הבא:
בעיירה אחת חי פריץ אחד רשע מרושע. הוא נהג לעשות מה שהוא רוצה ואף אחד לא העז להתעמת איתו. הוא נהג, למשל, לעמוד ליד המקווה וכשהנשים יצאו מהטבילה, הוא העז לחטוף אותן עבור דרכיו הרעות.
פעם אחת, הוא חטף כך אישה צעירה ליד המקווה והכריח אותה לבוא אליו לטירה. לפתע, קראו לו – אז הוא הפשיט את האישה לגמרי כך שלא יכלה לברוח ונעל אותה בחדר. האישה הייתה המומה, היא הבחינה שהייתה שם מרפסת, שנשארה פתוחה, וממנה אפשר לקפוץ. היא הייתה מוכנה לעשות את הקפיצה הגדולה, אבל היא הייתה ערומה, אז היא לקחה שמיכה, התעטפה בה, קפצה למטה ובעזרת השם, הצליחה לברוח. היא באה לבעלה וסיפרה לו את המעשה. אבל הוא לא האמין לה למרות שהיא נשבעה שהפריץ אפילו לא נגע בה. הוא אמר לה שהוא לא רוצה לגור איתה יותר – אבל מרוב כעס, הוא החליט לברוח. בעיר היכן שהוא גר היה נמל והוא רצה לעלות על אוניה ולנסוע רחוק רחוק משם.
כשהמתין לאוניה, הוא ראה את הפריץ רץ כמו משוגע – מכה את עצמו בראשו. היהודי הכיר אותו ושאל אותו מה קרה. הפריץ סיפר לו את המעשה. ואמר שלא אכפת לו שהאישה ברחה, למרות שהוא אפילו לא נגע בה – אלא, שבתוך השמיכה שהיא לקחה היה תפור כל הונו.
היהודי התמלא שמחה – במיוחד כששמע שאשתו דיברה אמת. הוא חזר אליה, פייס אותה וכשהם פרמו את השמיכה הם אכן מצאו אוצר רב [מילולית: ממון רב כשהיה לקרח].
בדיוק כשהרבי ממז’יבוז’ סיים את המעשה, הגיעו עם הבשורה שנולד בן זכר.
י.פ.
אברהם ליפע פאפיק
They once came to R. Israel Shalom Joseph Heschel the Mezibizer Rebbe about a woman who had a difficult labor. He gave his blessing that she should be helped. He then said: “A remedy for a difficult labor is to go for a walk and tell a story.” He took the two[?] people close to him and told them the following story.
In a shtetl, there lived a very wicked nobleman. He used to do whatever he wanted, and no one dared to confront him. For example, he would stand near the mikveh, wait for the women to leave from immersing, and abduct them for his nefarious deeds.
He once abducted in this way a young woman at the mikveh and forced her to come with him to his castle. He was suddenly called away – so he undressed the woman naked so that she would be unable to run away, and he locked her in a room. The woman was beside herself. She noticed that there was a balcony that had remained open and from which one could jump down. She was prepared to risk the big jump – but she was naked – so she took a bedcover – wrapped it around herself – jumped down and with God’s help she escaped.
She came to her husband and told him the story. However, he did not believe her even though she swore that the nobleman did not even manage to touch her. He told her that he no longer wanted to live with her – but since he was very angry, he decided to run away. The town in which he lived was a port and he wanted to embark and travel far, far away.
While waiting for a ship, he saw the nobleman running like a wild man – hitting himself in the head. The Jew recognized him – and he asked him what had happened – the nobleman told him the story and that he didn’t care about the woman who ran away even though he never even touched her – but his entire fortune was sewn into the bedcover that she had taken.
The Jew was overjoyed – especially as he had learned that his wife had told the truth. He returned to her – appeased her and when they cut open the bedcover they indeed found a hoard of money [mamon korah].
Just as the Mezibizer finished the story they were greeted with the news that a boy was born.
I.F.
Abraham Lipa Popik
מען איז אמאל געקומען צו ר’ ישראל שלום יוסף העשל דעם מעזשביזשער רבי וועגען א מקשה לילד. האט ער אנגעוואונשען אז זי זאל געהאלפען ווערדען. דערנאך האט ער זיך אונגערופען: עס איז א סגולה פאר א מקשה לילד אז מען זאל געען שפאצירען און דערציילען א מעשה. האט ער גענומען זיינע [?]2 מקורבים און זיי דערציילט די פאלגענדע מעשה.
אין א שטעדטעל האט געלעבט א פריץ א רשע מרושע. ער פלעגט טוען וואס ער וויל און קיינער האט נישט געוואגט זיך אנטקעגנשטעלן צו אים. ער פלעגט למשל שטייען ביי דער מקוה און געווארט אז די ווייבער זאלען ארויסגעען פון דער טבילה און זיי צוחאפען פאר זיינע בייזע וועגען.
איינמאל האט ער אזוי געחאפט א יונג ווייבעל ביי דער מקוה און זי געצוואונגען צו קומען צו אים אין שלאס. פלוצלינג האט מען אים אוועגגערופען – האט ער דאס ווייבעל נאקעט אויסגעטון זי זאל נישט קענען אוועגלויפען און האט זי פארשלאסען אין א שטוב. דאס וויבעל איז געווען אויסער זיך. האט זי באמערקט אז עס איז דא א באלקאן וואס איז געבליבען אפען און פון דארטען קען מען אראפשפרינגען. זי איז געווען גערייט צו וואגען דעם גרויסען שפרונג – אבער זי איז דאך א נאקעטע – האט זי גענומען א קאלדערע – ארומגעוויקעלט – אראפגעשפרונגען און דער עבערשטער האט איר געהאלפען אז זיל זי זאל זיך ראטעווען.
זי איז געקומען צו איר מאן און אים דערציילט די מעשה. ער האט איר אבער נישט געגלויבט חאטש זי האט זיך גאשוווירען דאס דער פריץ האט אפילו נישט דערשפייט זי אנצורירן. ער האט איר געזאגט דאס ער וואל נישט מער וווינען מיט איר – אבער ער איז פארט געווען שטארק אויפגערעגט און דאפאר באשלאסען אוועגצולויפען. די שטאדט וואו ער האט געוווינט איז געווען אן האפען און ער האט זיך געוואלט איינשיפען און ווייט, ווייט אוועגפארען.
ווארטענדיג אויף א שיף זעט ער דעם פריץ לויפענדיג ווי א ווילדער – שלאגענדיק זיך דעם קאפ. דער ייד האט אים געקענט – פרעגט ער אים וואס עס האט פאסירט – דערציילט דער פריץ אים די מעשה. אז עס ארט אים נישט דאס ווייבעל וואס איז אוועגעלאפען חאטש ער האט זי אפילו נישט אנגערירט – אבער אין דער קאלדערע וואס זי האט צוגענומען איז געווען איינגענייט זיין גאנץ פארמעגען.
דער ייד איז געווארען מלא מלא שמחה – ספעציעל אז ער האט געהערט דאס זיין ווייב האט געזאגט דעם אמת. ער איז צוריגגגעגאנגען צו איר – זי מפייס געווען און אז זיי האבען אויפגעשניטען די קאלדערער האבען זיי תאקי געפונען א ממון קרח.
פונקט ווי דער מעזשביזשער האט פארענדיגט די מעשה הא איז מען אים אנטקעגען געקומען מיט דער בשורה אז עס איז געבוירען געווארען א בן זכר.
י.פ)
אברהם ליפע פאפיק
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
