אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
פעם ה’תולדות’ [=ר’ יעקב יוסף מפולנאה] היה אצל הבעש”ט. לפני שהוא נכנס אל הבעש”ט הוא ראה שהסתובב שם בחור צעיר ויפה בבית הכנסת – עם הדרת פנים נפלאה. זה הפליא אותו מאוד אז הוא ניגש אליו ובירכו לשלום, ושאל אותו: “בחור צעיר, מאיפה אתה?” ענה הבחור הצעיר: “אם תאמר לי מאיפה אתה חושב שאני, אז אני אומר לך.” ה’תולדות’ שאל אותו שוב והוא ענה אותו הדבר. בסוף אמר ה’תולדות’: “כשממנים שוחט, שואלים אותו ‘בעבור כמה אתה עובד [המילה במקור ביידיש היא ‘יושב’]? אותו הדבר בנוגע לרב – בעבור כמה עובד הרב? בעבור כמה עובד ריבונו של עולם? ככתוב “אתה קדוש יושב תהילות ישראל” [משחק על המילה יושב] מה משמעות הפסוק? כששני יהודים נפגשים – האחד שואל את האחר: ‘איך הולך לך?’ עונה האחר: ‘ברוך השם!’ זו משמעות הפסוק – ריבונו של עולם עובד ומתפרנס [=יושב] מהתהילות שמקבל מכלל ישראל.”
לאחר מכן, כשה’תולדות’ נכנס אל הבעש”ט הוא סיפר לו מה שקרה לו. אמר לו הבעש”ט: “בקש מהבחור הצעיר שיצטרף אלינו.” כשהוא הלך לחפשו הוא לא מצא אף אחד. ציין הבעש”ט: “זה בוודאי היה אליהו הנביא – לכן הוא לא רצה לומר לך מאיפה הוא הגיע עד שאמרת לו את הדרשה שלך.”
י.פ.
אייזיק בראנשטיין
The Toldos once came to visit the Besht. Before he went in to see the Besht, he saw a handsome young man hanging out in the Synagogue – with an extraordinarily majestic appearance. This impressed him greatly. [Thereupon,] he went over to him, and gave him shalom [i.e. he shook his hand and greeted him with the traditional shalom aleichem greeting] and asked: “Young man, where are you from?” The young man answered: “If you will tell me where you surmise I am from, I will tell you.” The Toldos asked him again, and he repeated the same answer.
Eventually, the Toldos told him: “When a shochet [ritual slaughterer] is appointed, they ask him: ‘What is your salary?’ The same question is raised with a rabbi – ‘what is your salary?’ [literally: for how much does the Rav/shochet sit]? On what kind of parnassa [livelihood] does God ‘sit’ [i.e. what sustains Him]? There is a verse that addresses this: “But You are the Holy One, enthroned, the Praise of Israel,” [Psalms 22:4].
What does this verse mean? When two Jews come together – one Jew asks the other: ‘How do you do?’ The Jew answers: ‘Praised is God!’ This is what the verse means, God sits on [i.e. is sustained by] the praises of the Nation of Israel.”
Later, when the Toldot went into the Besht, he related what had happened to him. [Thereupon] the Besht requested – ask the young man to join us. But when he went looking for him, he did not find anyone. [Whereupon] the Besht remarked: “This was certainly Elijah the Prophet. Therefore, he did not want to tell you where he is from until you told him your Torah.”
I.F.
Aizik Bronstein
דער תולדות איז אמאל געקומען צום בעשט.
איידער ער איז אריינגעקומען צום בעש”ט האט ער געזען ווי עס דרייט זיך ארום אין שול א שיינער יונגער מאן – מיט אן אויסער=געווענליכער הדרת פנים. וואס עס איז אים שטארק געפעלען.
איז ער צוגעגאנגען צו אים און גיט אים שלום און פרעגט אים:
יונגער מאן פון וואנעט ביסטו?
ענטפערט דער יונגער מאן: אז איר וועט מיר זאגען וואס איז
אייך געלעגען פון וואנעט איר זענד איך בין {וויל} [וועל] איך
אייך זאגען.
דער תולדות האט אים נאכאמאל געפרעגט און ער ענטפערט
דאס זעלבע.
לסוף זאגט אים דער תולדות:
אז מען נעמט אויף א שוחט פרעגט מען אים: אויף וויפיל
זיצט איר.
דאס זעלבע ביי א רב – אויף וויפיל זיצט דער רב?אויף וואס פאר א פרנסה זיצט דער רבונו של עולם. עס איז דאך דא א פסוק דארויף “אתה קדוש יושב תהילות ישראל”.
וואס מיינט דער פסוק?
אז צוויי יידען קומען זיך צוזאמען – פרייגט איינער דעם אנדערען: ווי אזוי געט אייך? ענטפערט דער אנדערער: געלויבט דעם השם יתברך!
דאס מיינט דער פסוק – דער רבונו של עולם זיצט אויף די
תהילות פון כלל ישראל.
אז דער תולדות איז שפעטער געקומען צום בעש”ט דער ציילט
ער אים וואס עס האט זיך איםגעטראפען.
רופט זיך אן דער בעש”ט – בעט דעם יונגען מאן ער זאל צו אונז קומען.
אז ער איז אים געגאנגען זוכען האט מען קיינעם נישט געטראפען.
האט זיך דער בעש”ט אנגערופען: דאס איז געווען
אוודאי אליהו הנביא – ער האט געוואלט הערען אייערער תורה
דאפאר האט ער נישט געוואלט אייך זאגען פון וואנעט ער איז
ביז איר וועט אים זאגען אייערע תורה.
י.פ)
אייזיק בראנשטיין
פעם ה’תולדות’ [=ר’ יעקב יוסף מפולנאה] היה אצל הבעש”ט. לפני שהוא נכנס אל הבעש”ט הוא ראה שהסתובב שם בחור צעיר ויפה בבית הכנסת – עם הדרת פנים נפלאה. זה הפליא אותו מאוד אז הוא ניגש אליו ובירכו לשלום, ושאל אותו: “בחור צעיר, מאיפה אתה?” ענה הבחור הצעיר: “אם תאמר לי מאיפה אתה חושב שאני, אז אני אומר לך.” ה’תולדות’ שאל אותו שוב והוא ענה אותו הדבר. בסוף אמר ה’תולדות’: “כשממנים שוחט, שואלים אותו ‘בעבור כמה אתה עובד [המילה במקור ביידיש היא ‘יושב’]? אותו הדבר בנוגע לרב – בעבור כמה עובד הרב? בעבור כמה עובד ריבונו של עולם? ככתוב “אתה קדוש יושב תהילות ישראל” [משחק על המילה יושב] מה משמעות הפסוק? כששני יהודים נפגשים – האחד שואל את האחר: ‘איך הולך לך?’ עונה האחר: ‘ברוך השם!’ זו משמעות הפסוק – ריבונו של עולם עובד ומתפרנס [=יושב] מהתהילות שמקבל מכלל ישראל.”
לאחר מכן, כשה’תולדות’ נכנס אל הבעש”ט הוא סיפר לו מה שקרה לו. אמר לו הבעש”ט: “בקש מהבחור הצעיר שיצטרף אלינו.” כשהוא הלך לחפשו הוא לא מצא אף אחד. ציין הבעש”ט: “זה בוודאי היה אליהו הנביא – לכן הוא לא רצה לומר לך מאיפה הוא הגיע עד שאמרת לו את הדרשה שלך.”
י.פ.
אייזיק בראנשטיין
The Toldos once came to visit the Besht. Before he went in to see the Besht, he saw a handsome young man hanging out in the Synagogue – with an extraordinarily majestic appearance. This impressed him greatly. [Thereupon,] he went over to him, and gave him shalom [i.e. he shook his hand and greeted him with the traditional shalom aleichem greeting] and asked: “Young man, where are you from?” The young man answered: “If you will tell me where you surmise I am from, I will tell you.” The Toldos asked him again, and he repeated the same answer.
Eventually, the Toldos told him: “When a shochet [ritual slaughterer] is appointed, they ask him: ‘What is your salary?’ The same question is raised with a rabbi – ‘what is your salary?’ [literally: for how much does the Rav/shochet sit]? On what kind of parnassa [livelihood] does God ‘sit’ [i.e. what sustains Him]? There is a verse that addresses this: “But You are the Holy One, enthroned, the Praise of Israel,” [Psalms 22:4].
What does this verse mean? When two Jews come together – one Jew asks the other: ‘How do you do?’ The Jew answers: ‘Praised is God!’ This is what the verse means, God sits on [i.e. is sustained by] the praises of the Nation of Israel.”
Later, when the Toldot went into the Besht, he related what had happened to him. [Thereupon] the Besht requested – ask the young man to join us. But when he went looking for him, he did not find anyone. [Whereupon] the Besht remarked: “This was certainly Elijah the Prophet. Therefore, he did not want to tell you where he is from until you told him your Torah.”
I.F.
Aizik Bronstein
דער תולדות איז אמאל געקומען צום בעשט.
איידער ער איז אריינגעקומען צום בעש”ט האט ער געזען ווי עס דרייט זיך ארום אין שול א שיינער יונגער מאן – מיט אן אויסער=געווענליכער הדרת פנים. וואס עס איז אים שטארק געפעלען.
איז ער צוגעגאנגען צו אים און גיט אים שלום און פרעגט אים:
יונגער מאן פון וואנעט ביסטו?
ענטפערט דער יונגער מאן: אז איר וועט מיר זאגען וואס איז
אייך געלעגען פון וואנעט איר זענד איך בין {וויל} [וועל] איך
אייך זאגען.
דער תולדות האט אים נאכאמאל געפרעגט און ער ענטפערט
דאס זעלבע.
לסוף זאגט אים דער תולדות:
אז מען נעמט אויף א שוחט פרעגט מען אים: אויף וויפיל
זיצט איר.
דאס זעלבע ביי א רב – אויף וויפיל זיצט דער רב?אויף וואס פאר א פרנסה זיצט דער רבונו של עולם. עס איז דאך דא א פסוק דארויף “אתה קדוש יושב תהילות ישראל”.
וואס מיינט דער פסוק?
אז צוויי יידען קומען זיך צוזאמען – פרייגט איינער דעם אנדערען: ווי אזוי געט אייך? ענטפערט דער אנדערער: געלויבט דעם השם יתברך!
דאס מיינט דער פסוק – דער רבונו של עולם זיצט אויף די
תהילות פון כלל ישראל.
אז דער תולדות איז שפעטער געקומען צום בעש”ט דער ציילט
ער אים וואס עס האט זיך איםגעטראפען.
רופט זיך אן דער בעש”ט – בעט דעם יונגען מאן ער זאל צו אונז קומען.
אז ער איז אים געגאנגען זוכען האט מען קיינעם נישט געטראפען.
האט זיך דער בעש”ט אנגערופען: דאס איז געווען
אוודאי אליהו הנביא – ער האט געוואלט הערען אייערער תורה
דאפאר האט ער נישט געוואלט אייך זאגען פון וואנעט ער איז
ביז איר וועט אים זאגען אייערע תורה.
י.פ)
אייזיק בראנשטיין
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
