אודות מכון המחקר
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
לרבי מסטרליסק היה חתן, ר’ יצחק, שהיה עני ואביון מאוד וצריך היה לחתן את אחת מבנותיו והיה צריך [כסף] עבור נדוניה. הוא בא אל ר’ שלום מבעלז לראות אם שם אפשרי לאסוף כסף עבור נדוניה.
הוא הגיע לבעלז לשבת. לאחר ערבית כשהוא נכנס אל הרבי מבעלז, ר’ שלום אמר לו לשכב על הספה ולתפוס תנומה מכיוון שהוא לא סיים ויהיה עוד זמן לפני הקידוש. ר’ יצחק ציית לו – הוא תפס תנומה קלה ואחר כך עשו קידוש וערכו שבת שמחה.
לאחר השבת, ר’ שלום אמר לו לנסוע ליאסי. אמנם לר’ יצחק לא היה אפילו גרוש, אבל הרבי מבעלז נתן לו סכום כסף. אלא שהכסף הספיק בקושי להוצאות עבור בעל-עגלה. בעל העגלה הסיע אותו עד יאסי אל רחוב היהודים ושם הוריד אותו.
בעומדו שם ניגש אליו יהודי אחד – אדם זר ופרוע, ובירכו “שלום עליכם ר’ יצחק!” והזמין אותו לביתו. הוא נתן לו כל טוב ואף הזמינו להישאר לשבת. כל השבת הוא תהה כיצד מכיר אותו היהודי – ייתכן שהוא ראה אותו אצל חמיו בסטרליסק? לאחר השבת הוא שאל אותו “מהיכן אתה בעצם מכיר אותי?” סיפר לו היהודי את המעשה הבא:
– ליהודי הייתה בת משוגעת והוא הוביל את ר’ יצחק פנימה אל חדר אחד שבו היא ישבה. – עד לפני כמה [הערת צד:] (ראה ספר דובר שלום עמ’ 58 סעיף קכ”ה, שם מופיע סיפור דומה) ימים הייתה לה לפחות יראה מאביה. אבל ביום שישי לפני שבוע, כשר’ יצחק הגיע לבעלז היא התרגזה מאוד, סטרה לאביה, וסגרה את עצמה בחדרה.
האבא הצטער על כך מאוד – ובערב שישי הוא אפילו לא יכול היה לעשות קידוש. עד כדי כך היה שרוי בצער. הוא נשכב ונרדם. בחלום בא אליו אביו אז הוא בכה הרבה בפניו. אביו, שהיה תלמיד של החוזה [מלובלין] הבטיח לו שהוא יבקש בעבורו רחמנות על בתו בהיכל של החוזה. אבל החוזה לא רצה. הוא טען שאינו יכול לעזור בכלל כי הוא נפטר מן העולם לפני הרבה זמן, אבל הציע שילכו לתלמידו – הרבי מסטרליסק והבטיח “אני גם אלך אתכם.” כשהגיעו להיכל של הרבי מסטרעליסק גם הוא אמר אותו הדבר, וצוה ללכת אל הרבי מבעלז שהיה תלמיד שלו.
הלכו שניהם אל הרבי מבעלז כדי לפעול ישועה עבור הבת המשוגעת. הרבי מבעלז אמר שהוא מוכן, אבל הוסיף “אני כתמורה אני רוצה בת בעבור בת – לבת שלך רפואה ולבת אחרת חתונה.” בחלומו שאל היהודי שאל “כיצד אני אכיר [את האיש]?” אז הרבי מבעלז הראה לו את ר’ יצחק חתנו של הרבי מסטרליסק מנמנם על הספה וכשהוא בא ליאסי הוא זיהה אותו.
לאחר מכן, שניהם נסעו אל הרבי מבעלז – הבת נרפאה והיהודי נשא את בתו של ר’ יצחק.
י.פ.
אלכסנדר ביסטריצקי
The Strelisker has a son-in-law R. Isaac who was very poor and had to marry off a daughter and very much needed [money] for a dowry. So he came to R. Shalom Belzer to see perhaps there he’ll manage to gather [funds] for a dowry.
He arrived in Belz for the Sabbath. After the evening prayers, when he came into the Belzer, R. Shalom told him to lie down on the divan in the meantime and take a nap because he was not finished and there would still be time before Kiddush.
R. Isaac listened to him – he took a short nap – and then afterward they recited Kiddush and enjoyed a happy Sabbath.
After the Sabbath, R. Shalom told him to travel to Jassy. R. Isaac didn’t have a penny of his own – but the Belzer gave him some money. The money, however, barely covered the cost of the wagon driver.
The wagon driver took him to the Jewish street in Jassy and left him there.
As he was standing there, a Jew came over to him – a wild stranger who said “Greetings, R. Isaac!” and invited him to his home – and gave him all good things and invited him to stay for the Sabbath. All Sabbath he wondered how this Jew knew him – perhaps he saw him at his father-in-law, the Strelisker. After the Sabbath, he asked him “How do you actually know me?” The Jew told him the following story.
The Jew had an insane daughter and he Led R. Isaac into the room where she sat until a few {See the book Dover Shalom pg. 58, paragraph 125 where there is a similar story} days ago she at least feared her father. Last Friday, when R. Isaac was in Belz she got very angry and slapped her father and shut herself in her room.
The father was very pained by this – Friday night he was unable to even recite the Kiddush that is how pained he was. So he lay down – and took a nap. His father came to him in a dream and he wept bitterly to him – his father, who had been a disciple of the Seer [of Lublin], promised him that he would pray for mercy for his daughter in the palace of the Seer.
But the Seer refused – he claimed – that he was unable to help – it has been too long since he has passed away from the world but he advised that they should go to his disciple the Strelisker “and I will go along” – When they came to the palace of the Strelisker he said the same thing and told them to go to the Belzer who had been his disciple. So they both went to the Belzer to achieve salvation for the insane daughter.
The Belzer said – that he was prepared [to do so] – “but for this, I want a daughter for a daughter – your daughter to be healed and another daughter to marry off.” In his dream, the Jews asked “How will I recognize [the person]?” The Belzer showed him R. Isaac, the Strelisker’s son-in-law napping on the divan, and when he came to Jassy he recognized him.
They both later traveled to the Belzer – the daughter was healed – and the Jew married off R. Isaac’s daughter.
I.F.
Alexander Bistritzky
דער סטרעליצקער האט געהאט אן איידעם ר’ יצחק וואס איז געווען א גרויסער עני ואביון און האט געדארפט חתונה מאכען א טאכטער און שטארק געדארפט אויף נדן. איז ער געקומען צו ר’ שלום בעלצער צו זעען אפשר דארטען וועט ער קענען צוזאמען שטעלען אויף נדן.
נאך בעלז איז ער אנגעקומען אויף שבת. נאך מעריב אז ער איז אריינגעקומען צום בעלזער האט אים ר’ שלום געהייסען זיך דאווייל אוועגלעגען אויף א דיוואן און חאפען א דרעמעל ווייל ער איז נאך נישט פארטיג און עס וועט נאך געדוערן ביז קידוש.
ר’ יצחק האט אים געפאלגט – געדרעמעלט א ביסעל – דער נאך האט מען געמאכט קידוש און אבגער[עכט?] א פרייליכען שבת.
נאך שבת האט ר’ שלום אים געהייסען פארען נאך יאס. דער ר’ יצחק האט נישט געהאט קיין קרייצער ביי זיך – אבער דער בעלזער האט אים געגעבען א סכום געלד. דאס געלד האט אבער קוים געגלעקט אויף הוצאות פאר דעם בעל עגלה.
דער בעל עגלה האט אים אבגעפירט ביז נאך יאס אויף דער יידישער גאס און אים דארט אבגעלאסט.
אזוי ווי ער שטעט דארטען קומט צו אים צו א ייד – א ווילד פרעמדער און גיט אים שלום עליכם ר’ יצחק! און לאדט אים צו זיך אין שטוב – גיט אים כל טוב וטוב און בלייבט שוין איבער אויף שבת. נאך גאנץ שבת האט ער זיך געוואונדערט ווי אזוי קען מיך דער ייד – אפשר האט ער אים דערזען ביין שווער ביים סטרעליסקער. נאך שבת פרעגט ער אים פון וואנען קענסט דו מיך פארט. דערציילט אים דער ייד די פאלגענדע מעשה.
דער ייד האט א משוגענע טאכטער און האט ר’ יצחק אריינגע- פירט אין א צימער ווא זי איז געזעסען. ביז פאר עטלעכע [הערת צד:] (זע ס’ דובר שלום ע’ 58 סעיף קכ”ה דארטען איז אן אנליכע מעשה) טעג האט זי חאטש מורא געהאט פאר דעם פאטער. פארכט’אגען פרייטאג ווען ר’ יצחק איז געווען אין בעלז האט זי זיך שטארק אויפגערעגט און אוועגעלעגט דעם טאטען א פאטש, און האט זיך פארמאכט אין איר צימער.
דעם טאטען האט דאס שטארק מצער געווען – פרייטאג ביינאכט האט ער אפילו נישט געקענט מאכען קיין קידוש אזוי האט עס אין אים געברענט דער צער. האט ער זיך אנג אנידערגעלעגט: און געכאפט א דרעמעל. איז אים געקומען צום חלום זיין פאטער – האט ער זיך {שטאק} [שטארק] צערוויינט פאר אים – האט זיין פאטער וואס איז געווען דעם חוזה’ת א תלמיד אים צוגעזאגט אז ער וועט אים היכל פון דעם חוזה בעטען רחמנות פאר זיין טאכטער.
אבער דער חוזה האט נישט געוואלט – ער האט געטענעט – ער קען גאר נישט העלפען – ער איז שוין אזוי לאנג אוועג פון דעם עולם אבער האט גערוטען אז מען זאל גען צו זיין תלמיד דעם שטרעליסקער און איך וועל אויך מיטגען. אז זיי זענען געקומען צום היכל פון דעם סטרעליסקער האט ער אויך געזאגט דאס זעלבע און געהייסען מיטג גען צום בעלזער וואס איז געווען זיין תלמיד. זענען ביידע געגאנגען צום בעלזער זען ער זאל פועלען א ישועה פאר דער משוגענער טאכטער.
האט דער בעלזער געזאגט – ער איז גערייט – אבער איך וויל דאפאר א טאכטער פאר א טאכטער – דיין טאכטער א רפואה און אן אנדערע טאכטער חתונה מאכען. האט דער יייד אים חלום געפרעגט וואו ווי וויל איך דערקענען. האט אים דער בעלזער געוויזען ר’ יצחק דעם סטרעליסקע’ס איידעם דרימעלן אויף דעם דיוואן, און אז ער איז געקומען נאך יאס האט ער אים אין דערקענט.
דערנאך זענען ביידע געפארען צום בעלזער – די טאכטער איז געזונד געווארען – און דער ייד האט געמאכט תתונה ר’ יצחק’ס טאכטער.
י.פ)
אלכסנדר ביסטריצקי
לרבי מסטרליסק היה חתן, ר’ יצחק, שהיה עני ואביון מאוד וצריך היה לחתן את אחת מבנותיו והיה צריך [כסף] עבור נדוניה. הוא בא אל ר’ שלום מבעלז לראות אם שם אפשרי לאסוף כסף עבור נדוניה.
הוא הגיע לבעלז לשבת. לאחר ערבית כשהוא נכנס אל הרבי מבעלז, ר’ שלום אמר לו לשכב על הספה ולתפוס תנומה מכיוון שהוא לא סיים ויהיה עוד זמן לפני הקידוש. ר’ יצחק ציית לו – הוא תפס תנומה קלה ואחר כך עשו קידוש וערכו שבת שמחה.
לאחר השבת, ר’ שלום אמר לו לנסוע ליאסי. אמנם לר’ יצחק לא היה אפילו גרוש, אבל הרבי מבעלז נתן לו סכום כסף. אלא שהכסף הספיק בקושי להוצאות עבור בעל-עגלה. בעל העגלה הסיע אותו עד יאסי אל רחוב היהודים ושם הוריד אותו.
בעומדו שם ניגש אליו יהודי אחד – אדם זר ופרוע, ובירכו “שלום עליכם ר’ יצחק!” והזמין אותו לביתו. הוא נתן לו כל טוב ואף הזמינו להישאר לשבת. כל השבת הוא תהה כיצד מכיר אותו היהודי – ייתכן שהוא ראה אותו אצל חמיו בסטרליסק? לאחר השבת הוא שאל אותו “מהיכן אתה בעצם מכיר אותי?” סיפר לו היהודי את המעשה הבא:
– ליהודי הייתה בת משוגעת והוא הוביל את ר’ יצחק פנימה אל חדר אחד שבו היא ישבה. – עד לפני כמה [הערת צד:] (ראה ספר דובר שלום עמ’ 58 סעיף קכ”ה, שם מופיע סיפור דומה) ימים הייתה לה לפחות יראה מאביה. אבל ביום שישי לפני שבוע, כשר’ יצחק הגיע לבעלז היא התרגזה מאוד, סטרה לאביה, וסגרה את עצמה בחדרה.
האבא הצטער על כך מאוד – ובערב שישי הוא אפילו לא יכול היה לעשות קידוש. עד כדי כך היה שרוי בצער. הוא נשכב ונרדם. בחלום בא אליו אביו אז הוא בכה הרבה בפניו. אביו, שהיה תלמיד של החוזה [מלובלין] הבטיח לו שהוא יבקש בעבורו רחמנות על בתו בהיכל של החוזה. אבל החוזה לא רצה. הוא טען שאינו יכול לעזור בכלל כי הוא נפטר מן העולם לפני הרבה זמן, אבל הציע שילכו לתלמידו – הרבי מסטרליסק והבטיח “אני גם אלך אתכם.” כשהגיעו להיכל של הרבי מסטרעליסק גם הוא אמר אותו הדבר, וצוה ללכת אל הרבי מבעלז שהיה תלמיד שלו.
הלכו שניהם אל הרבי מבעלז כדי לפעול ישועה עבור הבת המשוגעת. הרבי מבעלז אמר שהוא מוכן, אבל הוסיף “אני כתמורה אני רוצה בת בעבור בת – לבת שלך רפואה ולבת אחרת חתונה.” בחלומו שאל היהודי שאל “כיצד אני אכיר [את האיש]?” אז הרבי מבעלז הראה לו את ר’ יצחק חתנו של הרבי מסטרליסק מנמנם על הספה וכשהוא בא ליאסי הוא זיהה אותו.
לאחר מכן, שניהם נסעו אל הרבי מבעלז – הבת נרפאה והיהודי נשא את בתו של ר’ יצחק.
י.פ.
אלכסנדר ביסטריצקי
The Strelisker has a son-in-law R. Isaac who was very poor and had to marry off a daughter and very much needed [money] for a dowry. So he came to R. Shalom Belzer to see perhaps there he’ll manage to gather [funds] for a dowry.
He arrived in Belz for the Sabbath. After the evening prayers, when he came into the Belzer, R. Shalom told him to lie down on the divan in the meantime and take a nap because he was not finished and there would still be time before Kiddush.
R. Isaac listened to him – he took a short nap – and then afterward they recited Kiddush and enjoyed a happy Sabbath.
After the Sabbath, R. Shalom told him to travel to Jassy. R. Isaac didn’t have a penny of his own – but the Belzer gave him some money. The money, however, barely covered the cost of the wagon driver.
The wagon driver took him to the Jewish street in Jassy and left him there.
As he was standing there, a Jew came over to him – a wild stranger who said “Greetings, R. Isaac!” and invited him to his home – and gave him all good things and invited him to stay for the Sabbath. All Sabbath he wondered how this Jew knew him – perhaps he saw him at his father-in-law, the Strelisker. After the Sabbath, he asked him “How do you actually know me?” The Jew told him the following story.
The Jew had an insane daughter and he Led R. Isaac into the room where she sat until a few {See the book Dover Shalom pg. 58, paragraph 125 where there is a similar story} days ago she at least feared her father. Last Friday, when R. Isaac was in Belz she got very angry and slapped her father and shut herself in her room.
The father was very pained by this – Friday night he was unable to even recite the Kiddush that is how pained he was. So he lay down – and took a nap. His father came to him in a dream and he wept bitterly to him – his father, who had been a disciple of the Seer [of Lublin], promised him that he would pray for mercy for his daughter in the palace of the Seer.
But the Seer refused – he claimed – that he was unable to help – it has been too long since he has passed away from the world but he advised that they should go to his disciple the Strelisker “and I will go along” – When they came to the palace of the Strelisker he said the same thing and told them to go to the Belzer who had been his disciple. So they both went to the Belzer to achieve salvation for the insane daughter.
The Belzer said – that he was prepared [to do so] – “but for this, I want a daughter for a daughter – your daughter to be healed and another daughter to marry off.” In his dream, the Jews asked “How will I recognize [the person]?” The Belzer showed him R. Isaac, the Strelisker’s son-in-law napping on the divan, and when he came to Jassy he recognized him.
They both later traveled to the Belzer – the daughter was healed – and the Jew married off R. Isaac’s daughter.
I.F.
Alexander Bistritzky
דער סטרעליצקער האט געהאט אן איידעם ר’ יצחק וואס איז געווען א גרויסער עני ואביון און האט געדארפט חתונה מאכען א טאכטער און שטארק געדארפט אויף נדן. איז ער געקומען צו ר’ שלום בעלצער צו זעען אפשר דארטען וועט ער קענען צוזאמען שטעלען אויף נדן.
נאך בעלז איז ער אנגעקומען אויף שבת. נאך מעריב אז ער איז אריינגעקומען צום בעלזער האט אים ר’ שלום געהייסען זיך דאווייל אוועגלעגען אויף א דיוואן און חאפען א דרעמעל ווייל ער איז נאך נישט פארטיג און עס וועט נאך געדוערן ביז קידוש.
ר’ יצחק האט אים געפאלגט – געדרעמעלט א ביסעל – דער נאך האט מען געמאכט קידוש און אבגער[עכט?] א פרייליכען שבת.
נאך שבת האט ר’ שלום אים געהייסען פארען נאך יאס. דער ר’ יצחק האט נישט געהאט קיין קרייצער ביי זיך – אבער דער בעלזער האט אים געגעבען א סכום געלד. דאס געלד האט אבער קוים געגלעקט אויף הוצאות פאר דעם בעל עגלה.
דער בעל עגלה האט אים אבגעפירט ביז נאך יאס אויף דער יידישער גאס און אים דארט אבגעלאסט.
אזוי ווי ער שטעט דארטען קומט צו אים צו א ייד – א ווילד פרעמדער און גיט אים שלום עליכם ר’ יצחק! און לאדט אים צו זיך אין שטוב – גיט אים כל טוב וטוב און בלייבט שוין איבער אויף שבת. נאך גאנץ שבת האט ער זיך געוואונדערט ווי אזוי קען מיך דער ייד – אפשר האט ער אים דערזען ביין שווער ביים סטרעליסקער. נאך שבת פרעגט ער אים פון וואנען קענסט דו מיך פארט. דערציילט אים דער ייד די פאלגענדע מעשה.
דער ייד האט א משוגענע טאכטער און האט ר’ יצחק אריינגע- פירט אין א צימער ווא זי איז געזעסען. ביז פאר עטלעכע [הערת צד:] (זע ס’ דובר שלום ע’ 58 סעיף קכ”ה דארטען איז אן אנליכע מעשה) טעג האט זי חאטש מורא געהאט פאר דעם פאטער. פארכט’אגען פרייטאג ווען ר’ יצחק איז געווען אין בעלז האט זי זיך שטארק אויפגערעגט און אוועגעלעגט דעם טאטען א פאטש, און האט זיך פארמאכט אין איר צימער.
דעם טאטען האט דאס שטארק מצער געווען – פרייטאג ביינאכט האט ער אפילו נישט געקענט מאכען קיין קידוש אזוי האט עס אין אים געברענט דער צער. האט ער זיך אנג אנידערגעלעגט: און געכאפט א דרעמעל. איז אים געקומען צום חלום זיין פאטער – האט ער זיך {שטאק} [שטארק] צערוויינט פאר אים – האט זיין פאטער וואס איז געווען דעם חוזה’ת א תלמיד אים צוגעזאגט אז ער וועט אים היכל פון דעם חוזה בעטען רחמנות פאר זיין טאכטער.
אבער דער חוזה האט נישט געוואלט – ער האט געטענעט – ער קען גאר נישט העלפען – ער איז שוין אזוי לאנג אוועג פון דעם עולם אבער האט גערוטען אז מען זאל גען צו זיין תלמיד דעם שטרעליסקער און איך וועל אויך מיטגען. אז זיי זענען געקומען צום היכל פון דעם סטרעליסקער האט ער אויך געזאגט דאס זעלבע און געהייסען מיטג גען צום בעלזער וואס איז געווען זיין תלמיד. זענען ביידע געגאנגען צום בעלזער זען ער זאל פועלען א ישועה פאר דער משוגענער טאכטער.
האט דער בעלזער געזאגט – ער איז גערייט – אבער איך וויל דאפאר א טאכטער פאר א טאכטער – דיין טאכטער א רפואה און אן אנדערע טאכטער חתונה מאכען. האט דער יייד אים חלום געפרעגט וואו ווי וויל איך דערקענען. האט אים דער בעלזער געוויזען ר’ יצחק דעם סטרעליסקע’ס איידעם דרימעלן אויף דעם דיוואן, און אז ער איז געקומען נאך יאס האט ער אים אין דערקענט.
דערנאך זענען ביידע געפארען צום בעלזער – די טאכטער איז געזונד געווארען – און דער ייד האט געמאכט תתונה ר’ יצחק’ס טאכטער.
י.פ)
אלכסנדר ביסטריצקי
החסידות המאוחרת נתפסה והוצגה במחקר כתנועה של התמסדות והתקבעות שאיבדה את הרנסנס החסידי הראשוני, ואף התנוונה. לאחרונה חלו שינויים במחקר והוצגו שיטות וגישות יותר מורכבות שמוצאות מאפיינים ייחודים לחסידות המאוחרת.
