הרבי ממז’יבוז’ סיפר ששמע מיהודי אחד שהיה בבויאן בזמן המעשה [הבא]:
בזמן הדלקת נרות חנוכה הרבי מבויאן ביקש שיספרו לו מעשה על הרבי מברדיטשב שעוד לא נדפס – משהו חדש שעדיין לא שמעו. מספר יהודים ניסו לספר מעשיות, אבל עוד כשהתחילו לספר הרבי מבויאן רמז להם להפסיק בידו – או משום שהוא כבר שמע את המעשה או משום שהוא כבר נדפס. בסופו של דבר, יהודי אחד סיפר את המעשה הנפלא הבא על הרבי מברדיטשב:
הרבי מברדיטשב נהג לעשות הכנות רבות לפני הדלקת נרות חנוכה. חנוכה אחד, קרה שכשהכל כבר היה מוכן [להדלקה] והקהל כבר המתין בקוצר רוח, הרבי הסתובב לקהל וקרא לחוכר אחד צעיר מגושם מאוד ושאל אותו: “איך הולך לפריץ שלך?” ענה החוכר: “טוב מאוד – הלוואי שכל היהודים יהיו במצב כזה”. לאחר מכן הרבי מברדיטשב תשאל אותו על הפרטים המדויקים הנוגעים לעושרו של הפריץ – כמה שדות יש לו, כמה נכסים, כמה עבדים ומשרתים וכולי. הקהל התפלא על כך מאוד, אולם החוכר ענה לרבי בלשונו הגסה, בלי שום התחכמויות, שלפריץ יש כל טוב ולא חסר לו דבר!
בסופו של דבר, שאל אותו הרבי מברדיטשב: “אמור לי חוכר, האם אתה אכן מאמין שאצל הפריץ שלך הכל כל כך טוב?” ענה לו החוכר, עכשיו כבר קצת בקוצר רוח: “בוודאי, בוודאי – [הלוואי] גם עלינו כל זה.”
המשיך הרבי מברדיטשב ושאל אותו: “אכן – הולך לו כל כך טוב, אבל האם הוא מדליק נרות חנוכה?” צחק החוכר: “מה הכוונה מדליק נרות חנוכה – הוא גוי?! ומה הקשר של זה לכך שהולך לו טוב?”
“נו, אם כך,” קרא הרבי מברדיטשב, “לנו הולך טוב, שכן אנו יכולים להדליק נרות חנוכה. טוב לנו, שאנו יכולים לומר ברוך אתה…” ובכך החל להדליק נרות חנוכה.
י.פ.
הרב חיים ביק
הרב ממז’יבוז’
The Mezhbizher Rav related [a story] that a Jew who was in Boyan when this story took place related to him:
Once during the ceremony of kindling the Chanukah lights, the Boyaner Rebbe requested that they relate a story about the Berdichever Rav that was not yet published; something new that they had not heard yet. Several Jews tried to tell stories, but as soon as they began to tell their stories the Boyaner Rebbe interrupted them with a slight of the hand – either because he already heard the story, or it was already printed. Eventually, a Jew related the following story about the Berdichever Rav:
The Berdichever Rav used to engage in long preparations before kindling the Chanukah lights. One year, when this occurred [i.e. the long preparations], everything was ready, and the entire crowd waited impatiently. Whereupon the Rav turned around to the crowd and pointed to an arender (a leaseholder) – a very coarse fellow – and asked him: “How is your poritz [squire] doing?” The arender replied: “Very good – if only this were true about all Jews.” Afterward, Berdichever inquired precise details about the wealth of the poritz – how many fields, how many assets, how many slaves and servants he owned, etc. The assembled were very puzzled about this, but the arender did not mince words and he answered the rebbe in his coarse language – that the poritz has all the good things in life and does not lack anything!
Finally, the Berdichever asked him: “Tell me arender – do you indeed believe that your poritz enjoys all the good things in life?” The arender responded somewhat impatiently – “Certainly, certainly, may this be true for all of us.”
The Berdichever continued to inquire: “Indeed – it is going so well for him, but does he kindle the Chanukah lights?” The arender laughed: “What do you mean does he light the Chanukah candles – he’s a Gentile!!! But what does that have to do with it going well [for the poritz]?” “Nu, if so” – the Berdichever called out, “for us life goes well because we can kindle the Chanukah lights – things are good for us because we can say Baruch atoh [=Blessed art thou] …” and with that, he began to kindle the Chanukah lights.
I.F.
Rabbi Chaim Bick
The Mezhibuzher Rav
דער מעזשיביזשער רב האט דער ציילט וואס א ייד האט אים דער ציילט וואס איז געווען אין באיאן בשעת דער מעשה.
ביי חנוכה ליכט בענשען האט דער באיאנער רבי געבעטען מען זאל דערציילען א מעשה פון דעם בארדיטשעווער רב וואס איז נאך נישט געדרוקט – עפעס נייעס וואס מען האט נאך נישט געהערט.
האבען עטלעכע יידען געפרואווט צו דערציילען מעשיות אבער אזוי ווי זיי האבען נאר אנגעהויבען צו דערציילען האט זיי דער באיאנער רבי אבגעשטעלט מיט א וואונק פון דער האנד – אדער ווייל די מעשה האט ער שוין געהערט אדער זי איז שוין געדרוקט.
לסוף האט זיך אנגערופען א ייד און דערציילט די פאלגענדע מעשה פון דעם בארדיטשעווער רב.
דער בארדיטשעווער רב פלעגט מאכען לאנגע הכנות פאר חנוכה ליכט בענשען. איינמאל חנוכה איז אויך געווען אזוי. אז עס שוין געווען אלעס גערייט און דער עולם איז שוין געווען אומגעדולדיג ווארטענדיג דרייט זיך דער רב אויס צום עולם און רופט זיך אפ צו איינעם אן ארענדאר – א גרויסער גראבער יונג – און פרעגט אים: וואס טוטדיין פריץ. ענטפערט דער ארענדאר: זייער גוט – {אלוואי} [הלואי] אויף אלע יידען געזאגט. דערנאך פרעגט אים אויס דער בארדיטשעווער אויס גענויע פרטים ווגען דעם רייכטום פון דעם פריץ – וויפיל פעלדער וויפיל פארמעגען, וויפיל קנעכט און דינסט א.א.וו. [= און אזוי ווייטער]. דער עולם האט זיך שטארק געוואונדערט. איבער דעם, אבער דער ארענדאר ווייסט נישט קיין חכמות און ענטפערט דעם רבין אין זיין גראב לשון – דאס דער פריץ האט כל טוב וטוב און עס פעלט אים גאר נישט!
צום סוף פרעגט אים דער בארדיטשעווער: זאג מיר דו ארענדאר – גלויבסט די תאקי דאס דעם פריץדיינעם געט אזוי גוט. ענטפערט דער ארענדאר שוין א ביסעל אומגעדולדיג – אוואדי אוואדי אויף אונז אלע געזאגט.
פרעגט אים דער בארדיטשעווער ווייטער: תאקי – געט אים אזוי גיט אבער חנוכה ליכט בענשט ער?
צערלאכט זיך דער ארענדאר: וואס הייסט חנוכה ליכט בענשען – א גוי!! אבער וואס האט דאס מיט גוט גען.
נו אויב אזוי – רופט זיך אן דער בארדיטשעווער אונז געט גוט ווייל מיר קענען חנוכה ליכט בענשען – אונז געט גוט אז מיר קענען זאגען ברוך אתה…און האט אנגעהויבען צו בענשען חנוכה ליכט.
י.פ) הרב חיים ביק מעזשביזשער רב
הרבי ממז’יבוז’ סיפר ששמע מיהודי אחד שהיה בבויאן בזמן המעשה [הבא]:
בזמן הדלקת נרות חנוכה הרבי מבויאן ביקש שיספרו לו מעשה על הרבי מברדיטשב שעוד לא נדפס – משהו חדש שעדיין לא שמעו. מספר יהודים ניסו לספר מעשיות, אבל עוד כשהתחילו לספר הרבי מבויאן רמז להם להפסיק בידו – או משום שהוא כבר שמע את המעשה או משום שהוא כבר נדפס. בסופו של דבר, יהודי אחד סיפר את המעשה הנפלא הבא על הרבי מברדיטשב:
הרבי מברדיטשב נהג לעשות הכנות רבות לפני הדלקת נרות חנוכה. חנוכה אחד, קרה שכשהכל כבר היה מוכן [להדלקה] והקהל כבר המתין בקוצר רוח, הרבי הסתובב לקהל וקרא לחוכר אחד צעיר מגושם מאוד ושאל אותו: “איך הולך לפריץ שלך?” ענה החוכר: “טוב מאוד – הלוואי שכל היהודים יהיו במצב כזה”. לאחר מכן הרבי מברדיטשב תשאל אותו על הפרטים המדויקים הנוגעים לעושרו של הפריץ – כמה שדות יש לו, כמה נכסים, כמה עבדים ומשרתים וכולי. הקהל התפלא על כך מאוד, אולם החוכר ענה לרבי בלשונו הגסה, בלי שום התחכמויות, שלפריץ יש כל טוב ולא חסר לו דבר!
בסופו של דבר, שאל אותו הרבי מברדיטשב: “אמור לי חוכר, האם אתה אכן מאמין שאצל הפריץ שלך הכל כל כך טוב?” ענה לו החוכר, עכשיו כבר קצת בקוצר רוח: “בוודאי, בוודאי – [הלוואי] גם עלינו כל זה.”
המשיך הרבי מברדיטשב ושאל אותו: “אכן – הולך לו כל כך טוב, אבל האם הוא מדליק נרות חנוכה?” צחק החוכר: “מה הכוונה מדליק נרות חנוכה – הוא גוי?! ומה הקשר של זה לכך שהולך לו טוב?”
“נו, אם כך,” קרא הרבי מברדיטשב, “לנו הולך טוב, שכן אנו יכולים להדליק נרות חנוכה. טוב לנו, שאנו יכולים לומר ברוך אתה…” ובכך החל להדליק נרות חנוכה.
י.פ.
הרב חיים ביק
הרב ממז’יבוז’
The Mezhbizher Rav related [a story] that a Jew who was in Boyan when this story took place related to him:
Once during the ceremony of kindling the Chanukah lights, the Boyaner Rebbe requested that they relate a story about the Berdichever Rav that was not yet published; something new that they had not heard yet. Several Jews tried to tell stories, but as soon as they began to tell their stories the Boyaner Rebbe interrupted them with a slight of the hand – either because he already heard the story, or it was already printed. Eventually, a Jew related the following story about the Berdichever Rav:
The Berdichever Rav used to engage in long preparations before kindling the Chanukah lights. One year, when this occurred [i.e. the long preparations], everything was ready, and the entire crowd waited impatiently. Whereupon the Rav turned around to the crowd and pointed to an arender (a leaseholder) – a very coarse fellow – and asked him: “How is your poritz [squire] doing?” The arender replied: “Very good – if only this were true about all Jews.” Afterward, Berdichever inquired precise details about the wealth of the poritz – how many fields, how many assets, how many slaves and servants he owned, etc. The assembled were very puzzled about this, but the arender did not mince words and he answered the rebbe in his coarse language – that the poritz has all the good things in life and does not lack anything!
Finally, the Berdichever asked him: “Tell me arender – do you indeed believe that your poritz enjoys all the good things in life?” The arender responded somewhat impatiently – “Certainly, certainly, may this be true for all of us.”
The Berdichever continued to inquire: “Indeed – it is going so well for him, but does he kindle the Chanukah lights?” The arender laughed: “What do you mean does he light the Chanukah candles – he’s a Gentile!!! But what does that have to do with it going well [for the poritz]?” “Nu, if so” – the Berdichever called out, “for us life goes well because we can kindle the Chanukah lights – things are good for us because we can say Baruch atoh [=Blessed art thou] …” and with that, he began to kindle the Chanukah lights.
I.F.
Rabbi Chaim Bick
The Mezhibuzher Rav
דער מעזשיביזשער רב האט דער ציילט וואס א ייד האט אים דער ציילט וואס איז געווען אין באיאן בשעת דער מעשה.
ביי חנוכה ליכט בענשען האט דער באיאנער רבי געבעטען מען זאל דערציילען א מעשה פון דעם בארדיטשעווער רב וואס איז נאך נישט געדרוקט – עפעס נייעס וואס מען האט נאך נישט געהערט.
האבען עטלעכע יידען געפרואווט צו דערציילען מעשיות אבער אזוי ווי זיי האבען נאר אנגעהויבען צו דערציילען האט זיי דער באיאנער רבי אבגעשטעלט מיט א וואונק פון דער האנד – אדער ווייל די מעשה האט ער שוין געהערט אדער זי איז שוין געדרוקט.
לסוף האט זיך אנגערופען א ייד און דערציילט די פאלגענדע מעשה פון דעם בארדיטשעווער רב.
דער בארדיטשעווער רב פלעגט מאכען לאנגע הכנות פאר חנוכה ליכט בענשען. איינמאל חנוכה איז אויך געווען אזוי. אז עס שוין געווען אלעס גערייט און דער עולם איז שוין געווען אומגעדולדיג ווארטענדיג דרייט זיך דער רב אויס צום עולם און רופט זיך אפ צו איינעם אן ארענדאר – א גרויסער גראבער יונג – און פרעגט אים: וואס טוטדיין פריץ. ענטפערט דער ארענדאר: זייער גוט – {אלוואי} [הלואי] אויף אלע יידען געזאגט. דערנאך פרעגט אים אויס דער בארדיטשעווער אויס גענויע פרטים ווגען דעם רייכטום פון דעם פריץ – וויפיל פעלדער וויפיל פארמעגען, וויפיל קנעכט און דינסט א.א.וו. [= און אזוי ווייטער]. דער עולם האט זיך שטארק געוואונדערט. איבער דעם, אבער דער ארענדאר ווייסט נישט קיין חכמות און ענטפערט דעם רבין אין זיין גראב לשון – דאס דער פריץ האט כל טוב וטוב און עס פעלט אים גאר נישט!
צום סוף פרעגט אים דער בארדיטשעווער: זאג מיר דו ארענדאר – גלויבסט די תאקי דאס דעם פריץדיינעם געט אזוי גוט. ענטפערט דער ארענדאר שוין א ביסעל אומגעדולדיג – אוואדי אוואדי אויף אונז אלע געזאגט.
פרעגט אים דער בארדיטשעווער ווייטער: תאקי – געט אים אזוי גיט אבער חנוכה ליכט בענשט ער?
צערלאכט זיך דער ארענדאר: וואס הייסט חנוכה ליכט בענשען – א גוי!! אבער וואס האט דאס מיט גוט גען.
נו אויב אזוי – רופט זיך אן דער בארדיטשעווער אונז געט גוט ווייל מיר קענען חנוכה ליכט בענשען – אונז געט גוט אז מיר קענען זאגען ברוך אתה…און האט אנגעהויבען צו בענשען חנוכה ליכט.
י.פ) הרב חיים ביק מעזשביזשער רב
Late Hasidism was perceived and presented in research as a movement of institutionalization and entrenchment that lost the initial Hasidic renaissance, and even degenerated. Recently there have been changes in research and more complex methods and approaches have been introduced that find characteristics unique to late Hasidim.
